Öz Şefkat, kısaca sıkıntı vakitler geçiren bir arkadaşımıza, örneğin kendini yetersiz, başarısız hisseden yahut şiddetli bir hayat gayreti veren birine nasıl takviye veriyorsak, birebir formda kendimize de bu türlü davranabilme yetisidir. Bu, kolay bir şey değildir. Zira kusur yaptığımızda, içgüdüsel olarak kendimizi suçlama eğiliminde oluruz. Bu yargılayıcı iç sesimiz bizi muhafaza maksadı taşısa da, fikirleri ayrıştırıp bize düzgün olanı kısmı almak bu noktada kıymet taşır. Gerçek şu ki, bir arkadaşımıza yanılgı yaptığında dünyanın sonu olmadığını, herkesin kusur yapabileceğini ve bu yüzden onun yetersiz ya da başarısız olmadığını söylediğimiz üzere, birebir dayanağa ve gerçeğe bizim de gereksinimimiz vardır.
Biraz düşünelim.
En son bir yanılgı yaptığınızda, kendinize nasıl davrandınız? Artık bu durumu diğer bir açıdan ele alalım: Tıpkı yanılgıyı çok sevdiğiniz bir arkadaşınız yapsa ve size üzülerek, perişan bir halde anlatsa, ona nasıl yaklaşırdınız? Yahut öteki bir senaryo düşünelim: Arkadaşınıza, kendinize davrandığınız üzere davrandığınızı hayal edin.
Bu fikir size ne hissettirdi? Tahminen biraz acımasız, tahminen de anlayışsız hissettirdi, değil mi?
Öz şefkati anlamanın en kolay yolu, kendimize düzgün bir arkadaşımıza nasıl yaklaşıyorsak o denli yaklaşmaktır. Daha kapsamlı bir açıklama ise, öz şefkatin üç temel bileşenden oluştuğunu vurgular: – Öz Nezaket, güç vakitlerde kendimize karşı yargılayıcı değil, anlayışlı ve şefkatli olmaktır. – Ortak İnsanlık Hali, kusurlar yapmanın ve zorluklar yaşamanın beşere mahsus bir durum olduğunu, bu tecrübelerin herkes tarafından paylaşıldığını kabul etmektir.
– Farkındalık, duygusal acılarımızı ve zorlayıcı tecrübelerimizi fark etmek ve onları ne abartmak ne de bastırmak, istikrarlı bir biçimde gözlemlemektir.
Öz Nezaket.
Bu kavram, bir yanılgı yaptığımızda – ki bu, hayatın kaçınılmaz bir kesimidir – kendimizi zalimce eleştirmek yerine daha sevecen yaklaşmamızı sağlar. Böylelikle, kusurun yaratabileceği duygusal zararın önüne geçebiliriz. Öz şefkat, duygusal düzgünlük halimizi artırarak sıkıntı durumlarla daha sağlıklı ve tesirli bir halde başa çıkmamıza yardımcı olur.
Ortak İnsanlık Hali.
Öz şefkatin temelinde, birbirine bağlı olma duygusu yer alır. Bu, tüm insanların gelişmekte olan ve kusurlu varlıklar olduğunun; herkesin başarısızlıklar yaşayabileceğinin ve ömürde zorluklarla karşılaşabileceğinin farkında olmaktır. Kişi, zorluklar ve acılar yaşarken yalnız olmadığını ve bu tecrübelerin insan olmanın bir modülü olduğunu kendine hatırlatır. Herkes zorlanabilir. Bu zorlanmaları yaşarken, kişinin kendini dışlamak yerine, bu tecrübelerin kozmik olduğunu bilmesi kıymetlidir. Bu farkındalığı hatırlamak bile, birçok eleştirel kanıyı kendimize karşı daha şefkatli hale getirebilir.
Farkındalık.
Şu anın gerçekliğine açık olmak; tüm fikirlerimizin, hislerimizin ve duyumlarımızın hiçbir direnç ya da kaçınma göstermeksizin farkındalık seviyemizde olmasına imkan tanımamızdır.
Peki farkındalık neden öz şefkat için vazgeçilmez bir bileşen?
“ Zira acı çektiğimizde kendimize yanlışsız dönebilmeli ve bunu kabul edebilmeli, kendimize ilgi ve nezaketle yaklaşacak kadar “acımızla” olmalıyız. ( Dr. Kristen Neff, Dr. Christopher Germer)
“ Misyonun sevgiyi aramak değil, sırf düzey karşı kendi içinde inşa ettiğin mahzurları aramak ve bulmaktır. “ RUMİ
İnsan olarak, kendimizi müdafaa içgüdüsüyle sevgiye karşı mahzurlar koyabiliriz. Bu maniler ve hudutlar, bize bir ölçüde inançta hissettirebilir. Lakin, inançta hissetmenin öteki bir yolu da farkındalıktır. Şayet bu savunma sistemlerimizi şuurlu bir formda fark edersek ve güç vakitlerimizde kendimize şefkatle yaklaşmayı başarabilirsek, bu durum olumlu bir değişime taban hazırlar. Böylelikle, kendimizi daha açık ve sağlıklı bir biçimde müdafaa ve destekleme yoluna gidebiliriz.
İçsel ve dışsal kusurlarımıza karşın kendimizi kucakladığımızda dışarıdan gelen ve kendi içimizde olan sevgiye karşı daha sağlıklı bakabiliriz.
Diğer çok kıymetli kavramlardan biri de ruhsal dayanıklılık.
Nedir ruhsal dayanıklılık ?
Zor tecrübelerden ve öngöremediğimiz bizi zorlayan olaylara karşı baş edebilme, ahenk sağlayabilme ve bunlar karşısında kendini toparlayabilme ve esneme gücü biçiminde tanımlanır. Toplumsal takviye, bilişsek esneklik kazanımı ve hisleri düzenleyebilme maharetleri edinmek bu kavramı takviyeler. Kıymetli nokta şu ki bu dayanıklılık sorunu ortadan kaldırmaz, bastırmaz ya da halının altına süpürmeye çalışmaz. Daha uzun vadeli kazanım için zorluklar ile başa çıkabilme becerini pekiştirerek geliştirmeyi içerir.
Bu noktada öz şefkat devreye girer.
Kendimizi ve kusur olarak adlandırabildiklerimizi kucaklamayı, kabul etmeyi öğrenmek, gelişmek ve güzelleşmek için muhtaçlığımız olan dayanıklılığa karşı kapı açar.
Elbette, burada anlatıldığı üzere gerçek hayatta berbat bir şey yaşadığımızda durumu olduğu üzere kabul etmek güç olabilir; hatta bu, imkansıza yakın bir his yaratabilir. Fakat, her şey üzere, öz şefkat de pratik ve istekle geliştirebileceğimiz ve kendimize katabileceğimiz bir kavramdır.
Kötü bir olayla karşılaştığımızda, şuurlu bir formda bu durumu fark etmek yerine “insani” bir reaksiyon olarak bağırabilir, çağırabilir ya da kendimize kızarak ağlayabiliriz. Bu mevzuda tabir biçimleri çok çeşitlenebilir. İşte bu noktada öz şefkat devreye girmelidir. İnsan olmanın zorluklarıyla birlikte, duygusal reaksiyonlarımızın doğal olduğunu kabul etmek, öz şefkatin kıymetli bir adımıdır. Kimi vakit sesimizin yükselmesi yahut hislerimizi ağır bir formda söz etmemiz olağandır. Bu durumları kabullenmek ve kendimize şefkat göstermek, yaşadığımız zorluklarla başa çıkma sürecini kolaylaştırır.
Öz Şefkatli Farkındalık
“ Hissettiğim her şeyi -hissetmemem ‘gerektiğini’ düşündüğüm hisleri dahi- yargılamadan hissetmeme müsaade verdim.”
Hissettiğimiz tüm hislere, kendi muhtaçlıkları doğrultusunda yer açmak mümkündür. Bu dengeyi taşıyacak kapasiteye sahip olduğumuzu fark ettiğimizde, hayatımızda birçok şeyin değiştiğini gözlemleyeceksiniz. Bu değişim, güçlü olayları atlatmamıza yardımcı olmanın yanı sıra, kazandırdığı esneklikle hayatımızın pek çok alanına da olumlu bir biçimde dokunur. Hislerimizi kabul etmek ve onlara bedel vermek, yalnızca güç vakitlerde değil, günlük yaşantımızda da daha sağlam bir temel oluşturmamıza imkan tanır. Böylelikle, hem kendimize hem de etrafımızdakilere karşı daha şefkatli ve anlayışlı olabiliriz.
