Bunun yanıtını vermeden evvel normlara uygun gelişim gösteren çocuklardan bahsedelim. Çocuk nedir?
0-12 yaş aralığını kapsayan, yetişkinlikte muhtaçlık duyulacak her türlü edinimin kazanılmaya başlandığı, sosyal- duygusal, fizyolojik gelişimin normlara uygun ilerlemesi beklenen kıymetli yıllar. John locke’nın dediği üzere insan zihni başlangıçta boş bir levhaya misal kelamına katılanlar olabilir elbette lakin müşahedelerim o denli söylemiyor. Bebekler dünyaya büyük bir potansiyelle geliyorlar. İşlenmeyi bekleyen cevher üzere. Etraf tesiri çok büyük,yadsınamaz bir gerçek.
Pekala ya kalıtım, genetik, karakter, soya çekim?
Kimi bebek ışıktan hoşlanır, kimi karanlıktan, kimi insan canlısı, kimi annesinden öteki herkese yabancı, kimi çok uyur kimi az, kimi çok , kimi giyinmeyi sever kimi çıplak kalmayı, vs. Ve bu nedenlerin altında her vakit etraf faktörü yer almaz. Kısacası her çocuğun ruhu farklı, vücudu farklı, karakteri farklı, yaratılışı farklı olduğu için her çocuk özeldir. Ve işin öteki kısmı anne karnından başlayarak bir ömür uzunluğu sürecek uzun soluklu bir serüven olan ebeveynlik. Çocuğa gereken ilgiyi verirken kendini de ihmal etmeme istikrarını kurmak kolay olmasa gerek.
Gelelim Otizme: Amerikalı psikiyatrist leo kanner 1943 yılında otizmi nörolojik bir bozukluk olarak tanımlamıştır. Ülkemizde izleme ağı yada istatistik data sürece yapılmamakta yalnızca iddialar yürütülmektedir. Dünyada en çok görülme sıklığı görülen yada gelişmiş izleme teknikleri ile görülme sıklığı tespit edilebilen ABD de 2020 yılı dataları açıklandı. Otizm ve Gelişimsel Yetersizlikleri İzleme (ADDM) Ağı, ABD de 11 eyalette birer merkezi bulunan büyük bir araştırma ve istatistik sitemidir. 8 yaşındaki çocuklar ortasında OSB’nin yaygınlığına ait varsayımlar sağlayan faal bir nezaret programıdır. ADDM 2020 yılında her 36 çocuktan 1’inin Otizm spektrum bozukluğu tanısı aldığını açıkladı.*
Sayı her geçen yıl çok büyük bir biçimde artarken elimizde neler var?
– Otizm bir irtibat meselesidir,
– Otizmli çocuklar öğrenebilir.
– Atipik olan çeşidi başka deyişlerle silik otizm, çocukluk çağı otizmi ya da uyaran eksikliği vb.
Erken müdahale ile geçebilir… Gelelim benim gözlemlerime; Üniversitede otizmli çocukları hisleri olmayan buzdolabı çocuklar olarak anlatmışlardı bize. Ancak bana sarılan, annesine sarılan, babasına seni seviyorum diyen vb. Otizmli öğrencilerim oldu. Bu çocuklar duygusuz değil yalnızca soyut kavramları kavrayamadıkları için söz edici lisanları birçok vakit yetersiz olduğu için yanlış bir kanıya varılmış. Evet sorsak sevgi nedir karşılık veremezler lakin bunu gösterebilirler. Otizm çok uzun ve derin bir husus hala nedenine dair ortak bir karşılığın olmaması çok üzücü. Otizmli çocuklara bir şeyler öğretebilmek ve bunu genelletebilmek sıkıntı. Bazen yalnızca taklit ve tekrar yoluyla yapıyorlar.
Bu gerçek bir öğrenme midir?
Uzun lafın kısası tek tek saymadım fakat en azından bugüne kadar 80-90 otizmli görmüşümdür hiç biri tıpkı değildi. Kimi özellikleri ortak olsada yaşayış halleri vakti müddeti tesiri vs. Etkenler çok farklıydı. Otizm konusunda %100 emin konuşulacak çok az şey var. Zira her otizmli çamaşır makinesinin dönmesini seyretmiyor. Ve sanılanın bilakis dikkat müddetleri kısa değil ilgilendikleri şey konusunda over focuslar yani dikkatleri saatlerce sürebilir… Otizmde Lisan Gelişimi Otizm, çocuklarda en çok toplumsal etkileşim alanını etkilediği için bu çocuklarda gecikmiş konuşma, telgraf konuşma/ bilgisayar konuşması / praksi hiç konuşamama durumları görülebilir. İstisnalar olsada bir çocuk yalnızca otizm kaynaklı konuşamıyorsa lisan konuşma terapisine gitmesi yarar vermeyecektir. Zira otizm en çok beyindeki bağlantı merkezini tesirler.
İçsel bir duruma dışarıdan müdahale etmeye çalışmak ne kadar tesirli olabilir?
Çocuğa daima hayvan sesleri çıkarttırmaya çalışmak yerine tablet, tv den uzak tutup, akranlarıyla inançlı ortamlar sunmak ve birebir ortak etkileşimi kuvvetlendirmek daha pratik ve doğal bir yaklaşım olacaktır. Bu çocuklar hisleri tanıma, empati kurma,soyut düşünme üzere gelişim özelliklerinden mahrumdur. Çocuklarımızın özelliklerini yeterli tanıyıp ona nazaran yol alalım. Dünyayı onlara uyarlamaya çalışalım, onları dünyaya değil.Duygu Gelişimi / Eğitimde karakter Tesiri Otizmli çocuklar hisleri hisseder yaşar lakin tanımlayamaz. Zira hisler içsel bir süreçtir. Çocuk, bütün hislere sahiptir lakin hangisi memnunluk, hangisi mutsuzluk,hangisi şaşkınlık hangisi kızgınlık, bilemez. Münasebetiyle ne olunca memnun oluruz, oyuncağın bozulunca nasıl hissedersin sorularına içten güdülenerek karşılık veremez. Eğitmenlere ve ebeveynlere teklifim; Çocuğunuzu âlâ tanıyın, farklı istikametlerini güzel bilin. Potansiyelini keşfedin. (Çok vakit alsa bile) Hiçbir vakit yapamayacağı ya da yapsa bile hayatına yarar sağlamayacak ezber şeyler öğretmeyin. Altına yapan bir çocuğa akademik eğitim verilmez. Önkoşul hünerlerini yapamayan bir çocukla kitap/ kart çalışması yapılmaz… Birtakım çiçek güneş sever, birtakımı sevmez. Birtakım çiçek her gün su ister, birtakımı ayda bir. Kimi çiçek sıcak sever, birtakımı sevmez. Lütfen özel çocuklarınızı kırarak bir şeyler öğretmeye çalışmayın. Kırarsanız kendini kapatır ve hırçınlaşır. Disiplin kaide fakat kırmadan, dökmeden, ses yükseltmeden. Size kolaylıklar ve hırsdan arınmış gerçek muvaffakiyetler dilerim.
