Hepimizin vakit zaman aklına takılan kanılar ya da tekrar eden alışkanlıkları vardır. Fakat bu fikirler ve davranışlar hayatımızın her alanını denetim altına almaya başladığında, “takıntı” boyutuna ulaşabilir. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB), insanların gündelik hayatlarını zorlaştıran ve toplumda yanlış anlaşılan bir ruh sıhhati problemidir. Türkiye’de her 100 bireyden 2-3’ü, hayatlarının bir periyodunda OKB belirtileri göstermektedir. Bu makalede, OKB’nin ne olduğunu, belirtilerini ve tedavi tekniklerini ele alacağız.
1. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?
OKB, obsesyonlar (takıntılar) ve kompulsiyonlar (zorlantılar) ile karakterize edilen bir ruh sıhhati bozukluğudur.
Obsesyonlar: Kişinin istemeden aklına gelen, rahatsız edici ve tekrarlayan fikirler, dürtüler ya da hayallerdir. Örneğin, daima olarak kirlenme korkusu, diğerlerine ziyan verme kanısı yahut sistem takıntısı.
Kompulsiyonlar: Obsesyonların yarattığı korkuyu azaltmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar yahut zihinsel hareketlerdir. Örneğin, daima elleri yıkamak, belli bir düzenle eşyaları sıralamak ya da makul sözleri içinden tekrar etmek.
OKB’ye sahip bireyler, obsesyonlarının mantıksız olduğunu bilirler; lakin bu fikirleri denetim etmekte zorlanırlar. Bu durum, vakitle günlük hayatlarını olumsuz etkileyerek iş, okul ve toplumsal bağlarda meselelere yol açabilir.
2. Türkiye’de OKB: Tabular ve Gerçekler
Türkiye’de ruh sıhhati üzerine konuşmak, bilhassa OKB üzere daha az bilinen bozukluklar kelam konusu olduğunda hala tabu olabilir. Birçok kişi, yaşadığı belirtileri “temizlik takıntısı” ya da “aşırı titizlik” olarak görmezden gelir ve profesyonel yardım aramaz.
Toplumsal Önyargılar: OKB, çoğunlukla abartılı titizlik ya da mükemmeliyetçilik olarak algılanır. Lakin, OKB’nin altında yatan dert ve denetim edilemeyen niyetler, bireyin hayat kalitesini önemli manada düşürebilir.
Yardım Arama Davranışları: Türkiye’de ruhsal dayanak arayanların sayısı giderek artsa da, hala birçok kişi “delirme” ya da “zayıflık” olarak algılanacağı kaygısıyla yardım almaktan çekinir.
3. OKB Belirtileri: Kendinizde yahut Sevdiklerinizde Fark Edin
OKB’nin belirtileri bireyden bireye değişebilir, lakin en yaygın belirtiler şunlardır:
Kirlenme ve Paklık Obsesyonları: Daima mikrop kapma ya da hastalanma korkusu ile çok el yıkama yahut yüzeyleri dezenfekte etme.
Kontrol Etme Davranışları: Kapının kilitli olup olmadığını tekraren denetim etme, ocağın kapalı olduğundan emin olmak için tekrar tekrar bakma.
Simetri ve Tertip Takıntıları: Eşyaların muhakkak bir nizamda olmasını istemek, her şeyin eksiksiz simetriye sahip olması gerektiğine inanmak.
Zarar Verme Korkusu: Sevdiklerine ziyan verme niyetlerinden korkmak, bu yüzden kesici aletlerden uzak durmak.
Tekrar Eden Fikirler ve Ritüeller: Makul bir kelimeyi, sayıyı yahut hareketi tekrar etmek (örneğin, 7 defa kapıya dokunmak) aksi halde makus bir şey olacağına inanmak.
4. OKB ile Hayat: Neler Yapılabilir?
OKB, tedavi edilebilir bir bozukluktur. Türkiye’de de giderek daha fazla uzman, OKB’yi tesirli bir halde yönetebilmek için farklı terapi prosedürleri sunmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): OKB’nin en tesirli tedavi formüllerinden biri olarak kabul edilir. BDT, şahsa obsesyonlarını tanımayı ve bu kanıların hayatını denetim etmesine müsaade vermemeyi öğretir. Maruz Bırakma ve Reaksiyon Tedbire (ERP) ismi verilen özel bir teknik, kişinin korktuğu durumlara yavaş yavaş maruz kalmasını ve kompulsiyonlarını yapmamasını amaçlar.
İlaç Tedavisi: Bilhassa serotonin düzeyini düzenleyen antidepresanlar, OKB belirtilerinin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Fakat ilaç tedavisi, çoklukla terapi ile birlikte önerilir.
Destek Kümeleri: OKB yaşayan öteki beşerlerle bir ortaya gelmek, kişinin yaşadığı tecrübeleri paylaşmasına ve başa çıkma stratejileri öğrenmesine imkan tanır. Türkiye’de çeşitli ruh sıhhati dernekleri ve online platformlar bu cins dayanak kümeleri sunmaktadır.
5. OKB ile Baş Etmek İçin İpuçları
OKB’yi yönetmek kuvvetli olabilir, fakat kimi stratejiler bu süreci kolaylaştırabilir:
Gerçekçi Amaçlar Belirleyin: OKB’yi büsbütün ortadan kaldırmak güç olabilir, bu yüzden küçük adımlar atarak belirtileri hafifletmeye odaklanın.
Kendinize Karşı Nazik Olun: OKB, sizin denetiminiz dışında gelişen bir durumdur. Kendinizi suçlamak yerine, güzelleşme sürecinde sabırlı olun.
Günlük Rutinler Oluşturun: Muhakkak bir günlük rutin, korkuyu azaltabilir ve obsesyonların yoğunluğunu hafifletebilir.
Profesyonel Yardım Almaktan Çekinmeyin: OKB, utanılacak bir durum değildir. Bir uzmandan yardım almak, ömür kalitenizi artırabilir.
