Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin istem dışı, tekrarlayan ve rahatsız edici kanıları (obsesyonlar) ile bu kanıların yarattığı tasayı azaltmak için gerçekleştirdiği yineleyici davranışları (kompulsiyonlar) içeren bir ruhsal bozukluktur. OKB, kişinin günlük ömrünü değerli ölçüde etkileyebilir ve hayat kalitesini düşürebilir.
OKB En Sık Kimlerde Görülür?
OKB her yaş kümesinde ortaya çıkabilir lakin kimi kümelerde görülme sıklığı daha fazladır:
Cinsiyet Farklılıkları: Çocukluk devrinde erkeklerde daha sık başlarken, yetişkinlikte bayanlarda ve erkeklerde misal oranlarda görülmektedir.
Aile Hikayesi: Ailesinde OKB yahut öteki anksiyete bozuklukları olan şahıslarda risk artmaktadır.
Travmatik Yaşantılar: Çocukluk devrinde travmatik olaylar yaşamış bireylerde OKB gelişme riski yüksektir.
Stresli ve Ağır Ömür Usulü: Bilhassa mükemmeliyetçi ve çok sorumluluk hissine sahip bireylerde daha sık rastlanmaktadır.
OKB’nin Başlangıç Yaşı Nedir?
Ortalama Başlangıç Yaşı: OKB ekseriyetle çocukluk, ergenlik yahut genç erişkinlik devrinde başlar. Birçok şahısta belirtiler 18-25 yaş ortasında ortaya çıkar.
Erkeklerde: Belirtiler ekseriyetle daha erken, çocukluk çağında (6-15 yaş) başlama eğilimindedir.
Kadınlarda: Ekseriyetle ergenlik yahut erken yetişkinlik periyodunda (20’li yaşlarda) başlar.
Geç Başlangıç: 35 yaş sonrasında OKB’nin başlaması daha enderdir, fakat mümkündür.
OKB Belirtileri Nelerdir?
Obsesif Belirtiler
Obsesyonlar, bireyin zihninde tekrarlayan, rahatsız edici ve denetim etmekte zorlandığı kanılar, dürtüler yahut imgeler olarak tanımlanır. Yaygın obsesyon tipleri ve belirtileri şunlardır:
Bulaşma ve Paklık Obsesyonları: Mikrop, kir yahut hastalık bulaşmasından çok korkma. Örneğin, bir yüzeye dokunmakla önemli bir hastalık kapacağına inanma.
Saldırganlık ve Ziyan Verme Obsesyonları: Kendine yahut sevdiklerine ziyan verme niyeti. Örneğin, bıçak gördüğünde istemeden birine ziyan vereceğinden korkma.
Dini Obsesyonlar (Dini OKB): Kutsal bedellere yahut dini inançlara muhalif kanıların tekrarlaması. Örneğin, daima küfür etmekten yahut inancına ziyan verecek niyetlere kapılmaktan korkma.
Simetri ve Nizam Obsesyonları: Eşyaların makul bir tertipte ve simetrik olmasını isteme. Örneğin, masadaki eşyaların simetrik durmadığında ağır rahatsızlık hissetme.
Cinsel Obsesyonlar: Uygunsuz yahut rahatsız edici cinsel niyetlerin sıkça akla gelmesi. Örneğin, istemsiz formda uygun olmayan şahıslarla ilgili cinsel içerikli fikirlerin akla gelmesi.
Kompulsif Belirtiler
Kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı tasayı azaltmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar yahut zihinsel hareketlerdir. Bu davranışlar çoklukla gerçekçi olmayan bir biçimde korkulan durumu tedbire hedefini taşır.
Temizlik ve Yıkama Kompulsiyonları: Ellerini tekraren yıkama, konutu daima temizleme.
Kontrol Etme Kompulsiyonları: Kapıların kilitli, ocağın kapalı olup olmadığını tekraren denetim etme.
Tekrarlama ve Sayma Kompulsiyonları: Muhakkak sözleri yahut hareketleri makul sayıda yapma. Örneğin, kapıyı açmadan evvel beş defa kapı koluna dokunma ihtiyacı hissetme.
Düzenleme Kompulsiyonları: Eşyaları makul bir sıraya yahut nizama nazaran tekrar tekrar yerleştirme.
Törensel Davranışlar: Makul rutinleri tekrarlamazsa berbat bir şey olacağına inanma. Örneğin, dua etmeyi belli bir sırayla yapmazsa bir yakınının ziyan göreceğine inanma.
Bilişsel ve Duygusal Belirtiler
OKB sırf davranışsal belirtilerle sonlu değildir, birebir vakitte bilişsel ve duygusal belirtiler de gösterir:
Aşırı Sorumluluk Hissi: Her şeyin denetim altında olması gerektiği fikri.
Kesinlik Gereksinimi: Daima doğrulama ve teminat arama (örneğin “Kapıyı kapattım değil mi?” üzere sorular sorma).
Yoğun Korku ve Huzursuzluk: Bilhassa kompulsiyonları gerçekleştiremediklerinde artan tasa.
Mükemmeliyetçilik: Her şeyin kusursuz ve yanılgısız olması gerektiğine inanma.
OKB Belirtileri Günlük Ömrü Nasıl Tesirler?
OKB’nin belirtileri kişinin ömür kalitesini önemli halde düşürebilir. Örneğin:
İlişkilerde Zorluklar: Sevdikleriyle vakit geçirmek yerine kompulsiyonlara vakit harcama.
İş yahut Okul Performansı: Dikkatini toparlayamama ve vazifeleri vaktinde yerine getirememe.
Sosyal ortamlardan kaçınma: Kompulsif davranışları gizleme gayreti nedeniyle toplumsal ortamlardan uzaklaşma.
Kişisel Bakım ve Sıhhat: Paklık obsesyonları nedeniyle cilt tahrişleri yahut farklı sıhhat problemleri.
Tedavi Yöntemleri
Eğer bu belirtiler kişinin hayat kalitesini düşürüyor ve günlük fonksiyonelliğini engelliyorsa, bir psikiyatri uzmanına başvurmak kıymetlidir. OKB tedavisinde en tesirli prosedürler:
Psikoterapi : Birtakım davranışsal teknikler, bilişsel müdahaleler OKB semptomlarını azaltmada epeyce tesirlidir.
İlaç Tedavisi
Destek Kümeleri ve Psikoeğitim: Hem bireye hem de ailelere takviye sağlayabilir.
OKB, kişinin hayatını değerli ölçüde etkileyen fakat tedavi edilmediğinde kronikleşebilen bir bozukluktur. Erken teşhis ve uygun tedavi formülleri ile OKB semptomları denetim altına alınabilir ve kişinin hayat kalitesi iyileştirilebilir. Bilhassa erken yaşlarda başlayan belirtilerin fark edilmesi ve profesyonel takviye alınması, tedavi muvaffakiyetini artırmaktadır. Şayet OKB belirtilerini kendinizde yahut yakınlarınızda gözlemliyorsanız, erken vakitte bir psikiyatri uzmanına başvurmak değerlidir.
Uzm. Dr. Yaprak Arslan
Psikiyatrist & Psikoterapist
