Öncelikle bugün “Şehrinize nükleer silah atılırsa nasıl hayatta kalırsınız?”, “Nükleer bir silahın yıkıcı tesirlerinden nasıl korunabilirsiniz?” üzere soruları cevaplamayacağım. Bu mevzuları da öğrenmek de gerekli ve internette birçok öğretici yazı ve görüntü var. Bilgilenmenizi öneririm…
Nükleer silah kullanımında mı? Nükleer güç santrali kazalarında mı serpinti riski daha yüksek?
Daha az güçteki(taktiksel) nükleer silahların birkaç adedinin ülkemizden yüzlerce kilometre ötede kullanılması her ne kadar bir insanlık faciası olacak olsa da böylesi bir taarruzun serpinti tesiri ülkemizi manalı derecede etkilemeyecektir. Bu tip silahlarda hedef radyoaktif kirlilik yaratmaktansa yıkım oluşturmak olduğu için ağır radyoaktif kirlilik oluşan yerler esasen bombanın yerle bir ettiği bölge içinde kalır. Nükleer güç santrali kazalarında ise yüzlerce kilo nükleer yakıt unsuru işin içine girdiği ve olay yer yüzeyinde gerçekleştiği için serpinti ölçüsü çok daha yüksek olabilmektedir. Çernobil örneğinde olduğu üzere reaktörün açıldığı ve yangının tesiriyle radyoaktif küllerin atmosfere yayıldığı bir durumda radyoaktif kirlilik rüzgar, yağmur üzere atmosferik olaylarla geniş bir coğrafyaya yayılabilmektedir. Ülkemizi etkileme potansiyeli daha yüksek olan da buna benzeri bir durumdur.
Uranyum parçalanınca…
Uranyum çekirdeğinin bölünmesi akıl almaz bir güç ve gama ışıması ile birlikte çok sayıda kararsız radyoaktif izotop ortaya çıkarır. Bunlar farklı müddetlerde çok yüksek güçlü parçacıklar ve iyonize edici radyasyon salarak daha kararlı izotoplara dönüşürler. Radyoaktivite 1 saat içinde toplam tesirinin %50’sini, 1 gün içinde %80’ini ve 2 haftada %99’ını yitirir. Nükleer bir felaket sonrasındaki önerilen 2 haftalık izolasyon mühletinin kaynağı da budur. Uranyum parçalanmasının ürettiği temel radyoaktif izotop olan İyotun yarılanma mühleti 8 gün iken kimilerininki 30 yıldır.
Gelelim iyot konusuna…
I131 izotopu son derece karsinojenik olan beta ışıması yapar. Gücü yüksek olsa da beta partikülünün büyüklüğü fazla olduğu için etkileyebileceği doku derinliği lakin 0.4mm’dir. Bu sayede olağanda maske kullanımı, kontamine günlük kıyafetlerin uzaklaştırılması ve su-sabunla yıkanma bile radyasyondan gözetici olabilse de kelam konusu iyot olduğunda işler değişmektedir… Tiroid bezimiz salgıladığı hormonda kullanabilmek için iyotu öbür dokulara nazaran 100-400 kat fazla konsantrasyonda biriktirmektedir. Hasebiyle ortamda bol ölçüde radyoaktif iyot olduğunda tüm bu radyoaktivite tiroid bezinde ağırlaşarak içeriden hasara neden olmakta ve kanser riskini çok yükseltmektedir. Aslında bu durum tıpta tiroid kanserlerinde cerrahi tedavi sonrasında geriye kalan tiroid dokusu varsa bu dokunun öteki dokulara ziyan vermeden yakılması için kullanılabilen “radyoaktif iyot ablasyonu” tedavisinin denetimsiz ve çok bir uygulaması üzeredir. Radyoaktif iyot birinci 14 gün içinde havadan, sudan ve besinlerle bedene bulaşabilmektedir. Ziyanlı tesirlerinden de en çok yenidoğan bebekler, hamileler, çocuklar ve genç erişkinler etkilenmektedir.
Peki nedir bu kanserden kollayıcı iyot tedavisi?
İyotun direkt radyasyondan gözetici bir tesiri olmasa da radyoaktif iyot izotopları ile müsabakadan evvel iyot yüklemesi ile tiroid bezinin doyurulması ve beze giren I131’in %1’in altına indirilebilmesi mümkündür. Tiroide giremeyen iyot ise bol ölçüde su tüketimi ile bedenden atılabilmektedir. Bu nedenle radyasyonun tesirlerinden en az etkilenmek için bol su tüketimi de çok değerlidir. Radyasyona karşı gözetici iyot tedavisinde günlük iyot muhtaçlığının yaklaşık 1500 katı iyot verilmektedir. Münasebetiyle piyasadaki iyot takviyesi hapları bu maksatla kullanılamaz. Kabaca söylemek gerekirse, 15 yaşın üzerinde günlük 130 mg, 3-15 yaş ortası 65mg, 1 ay-3yaş ortası bebeklerde 32mg ve 0-1aylık bebeklerde 16mg dozda iyot, maruziyet sonrasındaki 10-14 gün boyunca kullanılmaktadır. Bu maksatla içinde 65 yahut 130 mg potasyum iyodür bulunan tabletler kullanılabileceği üzere %2 yahut 5’lik Lugol çözeltisi de kullanılabilir. %5lik lügol çözeltisinden 2ml yahut %2lik çözeltiden 5ml kullanılması durumunda 130mg iyot alınmaktadır. Elbette yüksek doz iyot almanın birtakım yan tesirleri de vardır. Döküntü, tükrük bezlerinde şişlik, ağızda metalik tat, yanma, diş eti hassasiyeti, bulantı ve ishal sık yan etkilerdendir. Bilhassa altta yatan bir tiroid hastalığı olanlarda, iyot hassaslığı olanlarda, birtakım döküntülü cilt hastalıkları olanlarda ve hamilelerde doktora müracaattan kullanılmamalıdır.
Ülkelerin sorumluğu nedir?
Devletler öncelikle itidalli davranmalı ve tüm diplomatik, siyasi, askeri marifetleriyle nükleer bir felaket yaşanmaması için uğraş göstermelidir. Bir taraftan da ülkelerin tüm nüfusa kâfi ölçüde iyot stoklanmış olması, halkı bilgilendirmesi ve gerektiğinde sakinleştirmesi gereklidir. Böylelikle nükleer serpinti durumunda halka süratle bu ilaçlar dağıtılabilir ve gerçek halde kullanılabilir. Şayet bu türlü bir stok yapılmamış ise felaket anında gerekli ilaçların elde edilmesi mümkün olmayabilir ve kolay bir tedavi ile birden fazla önlenebilir olan tiroid kanserleri sonraki onyıllar boyunca can yakmaya devam edebilir.
Dürüst olmak gerekirse ben kendim ve ailem için kâfi olacak kadar iyotu kendi paramla alarak stokladım. Umarım asla gerekmez…
Radyoaktif serpintinin birinci 14 gününde (İzolasyon ve bol sıvı alımına ek olarak)
- >15 yaş: 130mg tablet günde 1 yahut %5lik Lugol günde 2cc
- 3-15yaş:130mg tablet günde yarım yahut %5lik Lugol günde 1cc
- 1ay-3yaş: %5 Lugol günde 0.5cc
- 0-1ay: %5 Lugol günde 0.25cc
