İrade, bireyin kendi ile ilgili pek çok alanda hislerini ve davranışlarını denetim edebilme yetisi olarak tanımlanabilmektedir. İrade, bireyin davranışlarının sıklığını ve müddetini hatta yoğunluğunu ayarlaması ve farklı durumlara nazaran gerektiğinde davranışlarını durdurması, başlatması yahut ertelemesi üzere kabul gören davranışlar sergilemesi halidir.

İrade, bireyin hayatının epey değerli bir modülüdür. Kişinin toplum tarafından kabul edilebilmesi, sağlıklı toplumsal bağlar kurabilmesi için bir düzeye kadar irade sahibi olması gerekmektedir. Sağlıklı düzeyde irade sahibi olan bireyler, istenmeyen dürtülerini denetim altında tutabilir. Bu sebeple irade sahibi olan birey istenmeyen davranışlardan kaçınabilir. Kişi hayatın getirdiği sorumlulukları sahip olduğu iradesiyle alabilir.

Özgür irade, bireyin kendi muhtaçlıklarını karşılayabildiği, bağımsız olabildiği ve kendisini denetleyebildiği bir noktaya gelmesi olarak tanımlanabilir.

İradenin Oluşumu:

İrade bireyin hayatına çocukluğun birinci periyotlarından itibaren ufak ufak girmeye başlar. Birey bilhassa çocukluğunda duyduklarından değil, gözlemledikleri her şeyden çok şey öğrenir. Münasebetiyle çocuğun büyüdüğü bir aile ortamında irade sahibi bireylerin bulunması demek, çocuğun da bunu gözlemlemesi, öğrenmesi ve içselleştirmesiyle birlikte yetişkinliğinde sağlıklı, güçlü iradeye sahip olması manasına gelmektedir. Çocukluk devri, dürtülerini denetim edemeyen şahıslarla geçen bireyin yetişkinliğinde irade sahibi olması güçleşmektedir. Bilhassa ömrün birinci 6 yılı irade oluşumu için hayli büyük ehemmiyet arz etmektedir.

Bir çocuğun optimal seviyede olumsuz his yaşaması, bekleyebilmesi, istek ve isteklerinin ertelenmesi, istek ve dileklerinin gerçekleşmemesi çocuğun irade gelişimi için epeyce değerlidir. Tüm bunları optimal düzeyde yaşayan bir çocuğun yetişkinliğinde de irade sahibi olması epey mümkündür. Tüm bunların bilakis rastgele olumsuz bir his yaşatılmayan bir çocuğun, her isteği karşılanan bir çocuğun irade sahibi olması da epey güçtür.

İrade sahibi olmayan bir kişinin fizikî ya da ruhsal olarak daha fazla şiddete eğilimli olduğunu söyleyebiliriz. Bunun yanında, bu şahıslarda sorumsuz ve denetimsiz harcama yapma, bağımlılık geliştirme, telaşlı bir ruh haline sahip olma, riskli davranışlarda bulunma, sistemsiz beslenme, bir kadro davranışsal sorunlar ve başarısızlık korkusu üzere durumları da gözlemlemek mümkündür.

İrade Sahibi Olmanın Sağladığı Özellikler:

Yapılan araştırmalara nazaran yeteri kadar irade sahibi olan şahısların ömürlerinde, yeteri kadar irade sahibi olmayan şahıslara nazaran daha başarılı oldukları ortaya çıkmıştır. Yeteri kadar irade sahibi olan bireylerin, ruhsal rahatsızlıkları yaşama oranları da daha düşüktür. Tüm bunlara ek olarak, bu bireylerin daha özverili, sağlam, uyumlu, sabırlı, bireyler olduğu söylenebilir. Yeteri kadar irade sahibi olan bireylerin tıpkı vakitte gerilimle baş etmede epey olgun bir düzeyde oldukları söylenebilir. Yapılan öteki bir araştırmaya nazaran, iradesi güçlü olan bireylerin akademik başarısı yüksek ve husus kullanma eğilimleri de düşüktür. Bu özelliklere sahip bireylere bakıldığında irade sahibi olan bir kişinin ömürden daha fazla doyum alması, başarılı olması ve sağlıklı toplumsal bağlantılar kurabildiği rahatlıkla gözlemlenebilir.

İradenizi Güçlendirmenin Yolları:

İrade oluşumu her ne kadar çocukluk periyoduna dayansa da kişi hayatının her devrinde kendi iradesini oluşturabilir ve güçlendirebilir. Bilhassa bireyin kendi ömründe geleceğe yönelik amaçlar koyması ve maksatlarına ulaşmak için ufak adımlı sorumluluk almaya başlaması iradeyi güçlendirmek için atılacak bir adım sayılabilir. Örneğin, sistemli spor yapma ile ilgili bir gaye koyan kişi, evvel 10 dakika sonrasında 20 dakika, 30 dakika üzere küçük sorumluluklardan büyüğe hakikat adımlar atabilir. Başarısızlık riskini azaltmak ismine ufak adımlarla belirlenen maksatlar ile başlamak iradeyi güçlendirmek için epey değerlidir. İrade güçlendikçe maksatlar de büyüyecektir. Hayatın pek çok alanında maksat belirlemek ve bu amaçlara bağlı kalmak irade gücünü arttırmaktadır.

Kişi iradesini güçlendirmek için girişmiş olduğu her adımda kendisini zorlayan noktaları belirlemeli ve bunlar üzerine de çalışmalıdır. Örneğin, sık sık depresyona giren bir kişinin iradesini güçlendirmek ismine giriştiği pek çok adımda külfet yaşayan kişinin depresyonunu ele alması, bu durum üzerine çalışması ve gerekli noktalarda profesyonel takviye alması gerekmektedir. Böylelikle iradesini güçlendirmek için gerekli adımları atması kolaylaşacaktır.

Bedensel olarak antrenman yapmak iradeyi güçlendiren başka durumlardan biridir. Bunun sebebi hareket etmenin iradi güç gerektiren bir noktada olmasıdır. Fizikî antrenman kişinin memnunluk hormonlarının etkinleşmesini sağlar ve olumsuz ruh halinden çıkmasına yardımcı olur ve birebir vakitte kişinin hissettiği ataletin ortadan kaybolmasını sağlar.

Bireyin iradesini güçlendirmek için atacağı adımların bir anda ve ağır bir halde olmaması epeyce kıymetlidir. Bu sebeple yapılacaklar öncelik sırasına nazaran belirlenmeli ve kendi içlerinde bölünmelidir. Kısım bölüm olması, yapılması gerekenleri daha fazla kolaylaştıracağı için başarıyı getirir ve bu muvaffakiyet duygusu iradeyi geliştirmek için güçlü bir sebep olacaktır. İrade tıp ki vücudumuzun kas sistemine misal, çalıştıkça gelişecektir.

Uyku sıhhati kişinin bilişsel fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için büyük değer arz eder. Uykusunu yeteri kadar almayan bir kişinin bilişsel fonksiyonları de yeteri kadar çalışmamaktadır. Bilişsel fonksiyonlar; dikkat, odaklanma, karar verme, sorun çözme, hisleri yatıştırma, akıl ve mantık yürütme üzere kişi için elzem olan durumları kapsamaktadır. Bu sebeple bilişsel becerilerimizin fonksiyonel olabilmesi için uyku kalitesinin düzgün olması gerekmektedir. Bu durum iradesini güçlendirmek için çalışma yapan bireyin dikkate alması gereken değerli bir durumdur. Uyku kalitesi âlâ olmayan kişinin gerilim düzeyi yüksek olur ve performansı düşer, bu durum kişinin irade gücünü zayıflatır.

Amaçlar edinmek iradeyi güçlendiren başka değerli etkenler ortasındadır. Emeli olmayan bir kişinin harekete geçmesi ve hareketlerinin sürdürülür olması epey güçleşecektir. Bireyin hayatta yapmak istediklerini bilmesi, gayelerini belirlemesi harekete geçme noktasında bireye yardımcı olacaktır. Unutulmamalıdır ki, harekete geçmek iradi bir güç gerektirmektedir.

Ritüeller bireyin yaşantısını tertibe koymakla bir arada birebir vakitte daha iradeli olmasını sağlar. Bilhassa yaşantımızın muhakkak günleri ve makul saatleri bir ritüele oturtulduğunda, yapılması gerekenleri yapmak kolaylaşacaktır. Kişinin ritüelleri olması, çok düşünmesinin ve belirsizliğin önüne geçerek kişiyi tıpkı vakitte gerilimden uzaklaştırarak zihninin berraklaşmasını sağlar. Bu sebeple haftanın kimi günlerinin birtakım misyonları ve manaları olmalıdır.

İradeyi güçlendirmenin yolları ortasında, yapılması gereken değerli işlerin sıralama listesinde birinci sıraya konması yer almaktadır. Kişi tabiatı gereği güne başladığı birinci saatlerde daha üretken, enerjik ve bilişsel düzeyi daha fonksiyonel olduğu bir noktadır. Bu sebeple yapılması gereken işlerin birinci sıraya konması, işlerin yapılması konusunda kişiyi rahatlatacaktır. Her güne tıpkı formda başlayan ve bunu sürdüren kişinin vakitle irade sahibi olması kaçınılmaz olacaktır.

İrade sahibi şahısların esnek olabilme özelliği vardır. Bu sebeple bu şahıslar hayatlarında aksaklıklar yaşansa da yola devam edebilmektedir. Bu durum onları irade sahibi bireyler yapmaktadır. Bilhassa ya daima ya hiç formunda hayat şekli olan şahısların irade sahibi olması epey zordur zira hayatlarında yaşanan aksaklıklar bu şahısların çabayı bırakmaları için kâfi olacaktır. Kişinin esnek olabilmesi, yaşanan sıkıntılara karşın gayesinden sapmaması iradeli olmasını sağlayacaktır. Örneğin diyet yapan bir kişinin, gün içinde yapmış olduğu bir kaçamak ile diyetini büsbütün bozması. Ama irade sahibi bireyler diyetlerini o gün bozmuş olsalar da sonraki gün kaldıkları yerden devam edebilirler. Esnek olmak iradenizi oluşturmak ve güçlendirmek için epeyce değerlidir.

İradesini oluşturmak ve güçlendirmek isteyen bireyler üstte önerilen tavsiyelere uyarak ve buradaki teklifleri hayatlarında uygulamaya çalışarak iradesini güçlendirebilir ancak bazen kişi için bu adımları atmak hayli güçleşebilmektedir. Bu türlü durumlarda profesyonel bir yardım almak yararlı olabilir. Psikoterapi dayanağı ile kişi iradesini oluşturabilir ve iradesini güçlendirebilir.

Uzm.Psk.Berivan Edemen