Hashimoto hastalığı tanısı kan testleri ve ultrasonografi ile konur. Kanda bakılan anti-tiroglobulin ve/veya anti-TPO denilen antikor seviyelerinin yüksek olması Hashimoto hastalığı tanısı koydurur. İkisinden birisinin yüksek olması kafidir. Bazen ikisi birden yüksek olabilir. En çok anti-TPO yüksekliği görülür. Ultrason ile Hashimoto hastalığına mahsus birtakım özellikler saptanarak teşhis teyid edilmiş olur. Ayrıyeten eşlik eden nodül üzere öbür bir hastalık var mı diye gözden geçirilir. Tiroid bezinin boyutları ölçülür. Hashimoto hastalığında, tiroid bezi başlangıçta büyüse de yıllar içinde giderek küçülür ve çok küçük boyutlara kadar gerileyebilir. Yani tiroid bezi büyük, olağan yahut küçük olabilir. Ultrason, ayrıyeten tiroid tembelliği gelişmemiş bir Hashimoto hastasında, yakın vakitte tembelliğin gelişip gelişmeyeceğine dair öngörüde bulunmamızı sağlar. Tiroid işlevlerine ise kanda bakılan TSH, sT4 ve sT3 hormonları ile bakılır. Duruma nazaran bazen yalnız TSH, bazen TSH ve sT4 kâfi olabilirken birtakım durumlarda her üç hormona da bakmak gerekir. Özetle Hashimoto hastalığı tanısı ve tedavi planı için, anti-tiroglobulin, anti-TPO, TSH, sT4 için kan testi ve tiroid ultrasonu gerekir.
Hashimoto hastalığında şayet tiroid tembelliği varsa, tiroid tembelliğine has şikayet ve bulgular ortaya çıkar. Bu şikayet ve bulgular çok hafif ve silik olabileceği üzere, çok şiddetli olabilir. Bu durum, tiroid hormonlarındaki bozulmanın şiddeti ile paralellik gösterir. Örneğin TSH seviyesi 6 mIU/L ise hiç şikayet olmayabileceği üzere çok hafif şikayetler olabilirken, TSH seviyesi 46 mIU/L olan birinde şikayetler epey bariz, rahatsız edici ve hayat kalitesini azaltacak tiptendir. En çok halsizlik, düşük güç, unutkanlık, yüz ve göz etrafında şişlik, kabızlık, saç dökülmesi, cilt kurluğu, tırnaklarda zayıflık ve kırılganlık, üşüme üzere şikayetler görülür. Beden hareketlerinde yavaşlama, olaylara reaksiyon vermede yavaşlama, konuşmada yavaşlama ve seste kabalaşma yahut ses kısıklığı görülebilir. Uyku hali, fikir fonksiyonunun yavaşlaması, hafızanın körelmesi, depresyona meyil görülebilir. İştah ve yiyecek alımının azalmasına karşın kilo artışı olabilir. Temelinde artan kilonun birçok ödem kaynaklıdır. Metabolik sürat azaldığı için beden yağ depolarında da bir ölçü artış olmaktadır. Lakin kilo artışı, kural değildir. Kilo almamış olabilirsiniz yahut çok sağlıklı beslendiğiniz için kilo vermiş bile olabilirsiniz. Kilo artışının sebebi metabolizma yavaşlaması, bedende su tutulumunun artması ve fizikî aktivitenin azalmasıdır. Bedende ısı üretimi de azaldığı için çok üşüme yahut soğuğa dayanıksızlık kelam hususudur. Makûs kolesterol olarak bilinen LDL kolesterol, toplam kolesterol ve trigliserit seviyesi de artabilmektedir. Küçük tansiyonu yükseltebilmektedir. Adet olmama, geç olma, uzun süren adet kanamaları, orta kanamalar üzere adet düzensizliklerine neden olabilir. Süreksiz kısırlık görülebileceği üzere, gebelik oluşursa gebelikte birtakım sıkıntılara yol açabilmektedir. Gebelikte hipotiroidi tedavi edilmezse düşükler, erken doğum, meyyit doğum, bebekte zeka problemleri yapabileceği üzere, sonraki yıllarda çocukta IQ düşüklüğü, okul muvaffakiyetinin düşük olması üzere sıkıntılara da yol açabilir. Bazen prolaktin hormon yüksekliğine yol açarak prolaktin yüksekliğine bağlı şikayetlere neden olabilir. Erkeklerde testosteron hormonunun düşük ölçülmesine yol açabilir. Bazen de sizde zati olan bir hastalığın şikayetlerini şiddetlendirebilir. Örneğin uyku apnesi varsa geceleri nefes darlığınız artabilir. Karpal tünel sendromu dediğimiz bilekte hudut sıkışması yapan bir hastalık varsa buna bağlı şikayetleri artırabilir. Depresyondaysanız kullandığınız ilacın yetmemesine neden olabilir yahut depresyon şikayetlerinizin artmasına neden olabilir. Kalp yetmezliği varsa buna bağlı problemleri artırabilir.
Hashimoto hastalığında görülebilecek en ağır tablo “miksödem” olarak isimlendirdiğimiz koma tablosudur. Evvelce görülen ve günümüzde neredeyse hiç görmediğimiz bu tablo ölümcül bir durumdur. Günümüzde tiroid hormon testlerine kolay ulaşabiliyor olmamız, ilçe hastaneleri ve sağlık ocaklarında bile tiroid testlerinin yapılıyor olması, tiroid tembelliğine erkenden teşhis koymamızı sağlamaktadır. Erkenden tedavi edebildiğimiz için bu ağır tabloyu günümüzde neredeyse hiç görmüyoruz. Bu tabloya neden olabilecek en kıymetli sorun, ilacın kesilmesi ve denetimsiz bir formda uzun bir müddet kullanılmamasıdır. Tiroid ilacını uzun müddet kullanmayan herkesin başına gelebilecek bu hadise, en çok bayanlarda ve soğuk kış aylarında görülmektedir. Uzun müddet ilacını kullanmayan birisi yahut tiroid tembelliği olup teşhis konmamış birisi ağır bir enfeksiyon, kalp krizi, inme, travma, kaza, mide kanaması, genel anestezi gerektiren bir ameliyat üzere bir hadise yaşarsa, miksödem komasını tetikleyebilmektedir.
Ancak tüm bu şikayetler hormonlar bozulmuşsa, yani hipotiroidi gelişmişse ortaya çıkar. Hashimoto hastalığında şayet tiroid tembelliği yoksa yani TSH ve sT4 hormonlarınız olağansa bu şikayetler beklenmez. Varsa da öteki bir sebepten ötürü olabilir. Demir eksikliği, kansızlık, vitamin eksikliği, depresyon vb üzere birçok durumda da misal şikayetler görülebilir. Bu durumlardan birkaçı bir ortada olabilir. Yani antikorların olumlu olması, ultrasonda Hashimoto imajının olması, hormonlarınız olağansa rastgele bir şikâyet yaratmayabilir. Hasebiyle da tedaviye gerek yoktur. Bunun tek istisnası ise gebeliktir. Tiroid işlev testleri olağan aralıkta bile olsa, bazen tedavi gerekebilmektedir.
