Melih Cevdet Anday’a sormuşlar; “evlilik nedir?” diye. Şöyle yanıtlamış üstat; “Eskiden kız tarafının ve oğlan tarafının ailesi bir ortaya gelir, yeni çiftin kuracağı yuva için birlikte hazırlık yapılır, beraberce yeni mesken düzülürdü. Tabi o vakitler konutlar genelde bahçe içinde müstakil konutlardı. O yüzden buna “evlenmek” denirdi. Artık ise yeni evliler, apartman dairelerinde, yüksek bloklarda, yani katlarda oturuyorlar. Bu yüzden artık evlilik “katlanmaktır.”
Özellikle evli olan okurlarımızın yüzündeki naif tebessümü görür üzereyim. Pekala bir evliliğin “problemli” olduğunu söyleyebilmek için temel kriterler nelerdir sanki? Elbette bu sorunun çok net bir cevabı yoktur. Teşhis, çiftlerin kişilik yapılarına, evlilik sürecinin hangi evrelerden geçtiğine ve bunun üzere binlerce değişkene nazaran farklılık gösterebilir. Lakin genel geçerliği olan birtakım temel kasvetleri göz önünde bulundurduğumuzda;
-Eşinizle aranızda ağır bir halde duygusal uzaklaşma hissediyorsanız ,
-Evliliğinizde bilhassa son periyotlarda karşılıklı sevginiz dışındaki öğeler daha ön plana çıkmış ve bu durum sizi rahatsız eder bir boyuta gelmiş ise ,
-Eşinizle olan cinsel hayatınızda besbelli bir azalma varsa ,
-Tartışmalarınızda “boşanma” sözcüğü sık sık havada uçuşmaya başlamışsa ,
-Artık evliliğiniz hem size sevinç ve canlılık vermiyor hem de bu durumun eşiniz için de geçerli olduğunu gözlemliyorsanız ,
-Kendinizi daha az “güvende” hissediyorsanız ,
-Kıskançlık ve kuşkularınızda artış varsa ,
-Artık tartışmalarınızda karşılıklı olarak taviz vermiyor ve git gide eşinize karşı olan tahammülünüzün azaldığını hissediyorsanız,
-Tartışmalarınızın denetimi güçleşiyor ve mühleti ile sıklığı artıyorsa,
-Eşiniz artık size ikram almıyor ya da sizi hatırladığını hissettirmiyorsa ,
-Artık eşiniz dışında öbür erkeklerin (ya da kadınların) size çok daha düzgün bir eş olabileceği duygusu ağırlaşmaya başlamışsa, sanırım yavaş yavaş evlilik hayatınızın “problemli” olduğu gerçeği ile yüzleşmenin vakti gelmiştir.
Bir çok çift evliliğe adım atarken, yaşanılan romantik hislerin da tesiriyle, “Bizim birbirimize olan hislerimiz o kadar güçlü ki, biz hiçbir sorun yaşamayacağız, her zorluğu yenebiliriz” diye düşünür. Lakin, vakit ilerledikçe etrafımızda hiçbir şeyi statik, durağan tutamadığımız üzere, evliliklerde de her şeyi birinci günkü üzere tutabilmek epey güçleşir. Hem bayan, hem de erkek cephesinde değişen gereksinimler, şahsî gelişim sürecindeki farklılıklar, dilekler, istekler ve umduklarımızın bulunamaması sonucunda çatışmalar kaçınılmaz olur. Şayet bu çatışmalar yeterli ve tesirli bir biçimde çözümlenemezse, bu durum kronik ve sancılı bir tansiyona, öfke patlamalarına neden olabilir ve bir vakitler eşiniz ve evliliğinizi betimlemek için kullandığınız “ideal” sıfatı, yerini türlü olumsuz tanımlamalara bırakır. Evlilik içinde çok çeşitli varyasyonlarda problemler çıkabilmektedir. En tipik olanlarını; bağlantı kuramama ve uzlaşmada zahmet, sevgi azlığı, hürmet eksikliği, eşlerin depresif fikir modu, anlaşılamamak, çocuk sıkıntıları, ailelerin evliliğe müdahale ve baskıları, ekonomik sorunlar vb. halinde sıralayabiliriz.
Hayatın öbür kulvarlarında da kuvvetli çabalar vermekte olan eşlerin omuzlarına bir de bu sorunlar yüklendiğinde, bu durum kişinin kaçınma-yaklaşma anksiyetesi yaşamasına neden olur. Bilhassa üstte bahsettiğimiz tipte sorunlar, eşlerde “özgürlüklerin kısıtlanması” halinde algılanır ve bu durum şahısta içten içe bir öfke ve isyan oluşturur. Şayet eşe duyulan sevgi bu öfke ve isyandan aşağıda kalırsa evlilikte sıkıntılar baş göstermeye başlar. Bu durumdan kurtulmanın en yeterli yolu eşler ortası açıklık, doğruluk ve yalınlıktır. Tüm bu durumlar bazen resen çözülebilir fakat bazen de çözümlenemeyen kolay problemler boşanmaya varacak tatsız tablolarla karşımıza çıkabilmektedir. Şayet bir irtibat meselesini kendiniz çözemeyecekseniz geç kalmadan sorunun tahlili için bir profesyonele başvurmaktan da çekinmemelisiniz. Sağlıklı günler dileklerimle.
Psikolog Kutay Ürkmen
