Duygusal Zekayı Tanıyalım…
Son 20-25 yılda yapılan araştırmalar, çocuklarımızın daha zeki olmalarını sağlamakta gibisi görülmemiş bir muvaffakiyet elde ettiğimizi gösteriyor. Her nesil bir evvelkinden daha zeki üzere görünürken, duygusal ve toplumsal marifetler adeta zayıflamaktadır. Araştırmalar ayrıyeten kendisinin ve karşısındakinin hislerini fark edip uygun davranışlar gösteren duygusal zekası yüksek insanların daha başarılı ve keyifli bir ömür sürdüklerini de göstermektedir.
Çocuğun kişilik gelişimini yönlendirecek bağlantı ortamları kurmanın duygusal zekanın gelişmesi ile direkt ilgisi olduğu gerçeğini ve çocukların başarılı olmaları için yüksek IQ’nun yetmediğini unutmamalıyız. Eğitim uzmanları, içinde yaşadığımız “makine medeniyeti”nin insanları keyifli etmeye yetmediğini, maddi istikametten doyuma ulaşan insanların manevi taraftan aç olduklarını söz etmektedirler. Memnun bir aile ortamında yetişen, seven, sevilen, paylaşmasını bilen, inançlı, kendisiyle ve toplumla barışık insanların yüksek duygusal zêkaya sahip oldukları, en sıkıntı koşullar altında bile ümitlerini yitirmedikleri görülmektedir.
Duygusal zekânın temelleri lakin bebeklik ve çocukluk yıllarında atılabiliyor. Ailede olumlu irtibatla karşılaşmayan çocukların duygusal zekâları gelişmiyor. Sevgi ve inanç duygusu lakin yaşanarak kazanılıyor. Çocukluğumuzun birinci yıllarında neyi söyleyip neyi söylemememiz, neyi yapıp neyi yapmamamız, neyin kabul edilebilir neyin kabul edilemez olduğu bize daima söylenmiştir. Ayrıyeten, nasıl hissetmemiz gerektiği bile öğretilmiştir lakin hislerimiz içimizden gelir ve niyetlerimizle ferdi hayat deneyimlerimizin birer kombinasyonudurlar. Her şeyden evvel, hislerimiz bizi farklı beşerler haline getirir. Bütün bir toplum; tıpkı şeylere inanmaya, tıpkı sloganları tekrarlamaya, tıpkı merasimleri yapmaya zorlanabilir lakin hiç kimse iki kişiyi tıpkı hissetmeye zorlayamaz. Şöyle diyebiliriz ki bizi biz yapan hislerimizdir.
Duygusal Zeka Teorisi, hayatımızın her alanında karşımıza çıkar. Zira nereye gidersek gidelim, hislerimizi da beraberimizde götürürüz. Hislerimiz, çocuklarımızı nasıl düzgün yetiştirebileceğimizi, onların okulda nasıl muvaffakiyet sağlayacağını, mesleğimizde nasıl başarılı olacağımızı, öbür şahıslarla münasebetlerimizi belirler.
Duygusal Zeka Gelişimine Katkıda Bulunmak İçin Çocuklarımıza Neleri Öğretmeliyiz?
- Empatik olmayı,
- Dürüstlüğün kıymetini,
- Gerçekçi düşünmeyi; yani dünyayı olduğu üzere görüp uygun kararlar ve davranışlarla reaksiyon vermeyi,
- İyimser olmayı,
- Sorun çözmeyi,
- Duygu ve niyetlerini söz etmeyi öğretmeliyiz.
Birçok toplumsal bilimci, günümüz çocuklarının problemlerinin, toplumsal modellerle meydana gelen karmaşık değişikliklere bağlı olabileceğine inanıyor. Bu değişiklikler ortasında, artan boşanma oranları, medya ve televizyonun yaygın ve olumsuz tesiri, otorite kaynağı olarak okullara karşı hürmet eksikliği ve anne-babaların çocuklarıyla geçirdikleri vaktin azalması yer alıyor. Bir an için toplumsal değişikliklerin kaçınılmaz olduğunu kabul edersek, aklımıza şöyle bir soru geliyor: “Mutlu, sağlıklı ve üretken çocuklar yetiştirmek için neler yapılabilir?”
Duygusal Zekanın Gelişiminde “Onaylayıcı İlgi”
Onaylayıcı ilgi, çocukların duygusal bakımını sağlamak ve çocuk tarafından açıkça fark edilen bir biçimde takviye vermek manasına gelir. Bu cins bir ilgi, bir imtihandan alınan güzel bir not için övgüden, bir düzgün geceler öpücüğünden ya da kucaklamadan daha öte bir şeydir. Bu, çocuğunuzun duygusal hayatına faal bir iştiraki içerir.
Çocuklardaki dikkat bozukluğu konusunda Amerika’nın önde gelen uzmanlarından biri olan Dr. Russel Barkley, “zor” çocukların ebeveynine, onaylayıcı ilgiden fayda sağlamanın bir yolu olarak, çocuklarına her gün yirmi dakikalık bir “özel zaman” ayırmalarını öneriyor. Barkley’e nazaran, “özel zaman”la ilgili genel kurallar şunları içermektedir:
- Yerinde davranışları için çocuğunuzu övün ancak söylediklerinizde dengeli ve dürüst olun, çok iltifattan kaçının.
- Etkinliğe katılarak çocuğunuzun yaptığı şeye karşı ilginizi gösterin.
- Soru sormayın ve komut vermeyin. Sizin işiniz, denetim ya da rehberlik etmek değil, gözlemlemek ve gördüğünüzü yansıtmak olmalı.
Duygusal Zekanın Gelişiminde “Onaylayıcı Disiplin”
Onaylayıcı disiplin kavramıyla, çocuklarınızın yanlış davranışlarına reaksiyon göstermek için, düzgün düşünülüp tasarlanmış, varsayım edilebilir ve yaşa uygun formüllere sahip olmanız gerektiği vurgulanmaktadır. Buna nazaran;
- Açık kurallar ve sonlar oluşturun. Bunları yazın ve mümkünse görünür bir yere yapıştırın.
- Çocuğunuz sonları zorlamaya başladığında hatırlatmalarda bulunun. Bu ona özdenetimi öğretmenin en güzel yoludur.
- İyi davranışları övgü ve sevgiyle destekleyin, yalnızca sizin ilginizi çekmek için planlamış davranışları görmezden gelin.
- Beklentileriniz hakkında çocuklarınızı eğitin.
- Sorunları ortaya çıkmadan evvel önleyin.
- Açıkça belirtilmiş bir kural ya da hudut çiğnediğinde, dengeli olun ve daha evvelden yapmayı birlikte kararlaştırdığınız sonuçla onu karşılaştırın.
Duygusal Zekanın Bize Getirdikleri Nelerdir?
Duygusal zekası yüksek beşerler mesleksel manada öbür beşerler ile bağlantı kurabildiklerinden ve yönetme hünerine sahip olduklarından çoklukla çok başarılı olurlar.
Günlük hayatta duygusal zeka insanların iş arkadaşları ve aile bireyleri ile güzel anlaşabilmelerini sağladığı için, kendileri ve etrafındakiler ile ilgili problemleri çabuk çözümlenir.
Duygusal zekalı beşerler başka insanları olduğu üzere kabul edip onları dinleyip anladıkları için sevilirler ve arkadaşlık ilgileri daha güçlü olur.
