Ülkemizde kullanılan D vitamini preparatları damla, tablet, suda eriyen tablet ve sprey halinde bulunmaktadır. Damlaların, bir damlasında yaklaşık 130, 600 yahut 1000 IU D vitamini içerecek biçimde D vitamini bulunmaktadır. Tabletler ise tek başına yahut kalsiyum, magnezyum ve çinko üzere öbür minerallerle zenginleştirilmiş olarak 200, 400, 600, 880, 1000, 1200 ve 2000 IU üzere değişik dozlarda bulunabilmektedir. Kalçadan yapılabilen ampul formları da mevcut olup bu formlar ağız yoluyla da verilebilmektedir. Lakin bu formların tek ampulünde 300.000 IU üzere çok yüksek ölçüler bulunmakta ve bilinçsizce ve denetimsiz kullanılması D vitamini zehirlenmesine yol açabilmektedir. Bu nedenle ülkemizde artık bu formların reçetesiz satılması yasaklanmıştır. Kimi D vitamini ilaçlarında ise D vitamini dozu “mcg” ünitesi ile verilmiştir. 1 mcg D vitamini, 40 IU’ye tekabül etmektedir. Örneğin multivitamin preparatlarında genelde 5 mcg, yani 200 IU D vitamini bulunmaktadır. Bu da epeyce düşük bir doz olup D vitamini seviyesi bilinmeden bile kullanılabilecek inançlı bir dozdur. Lakin D vitamini eksikliği durumunda tedavi için kâfi olmayacaktır. D vitamininiz düşükse, kullandığınız bu multivitamine ayrıyeten D vitamini eklemek gerekebilecektir.
D vitamini dozu hekiminizce belirlenir. D vitamini düzeyini 30 ng/mL (75 nmol/litre)’nin üzerine çıkaracak yükleme dozu yapıldıktan sonra, bu düzeyin üzerinde tutacak idame dozu uygulanır. İlaç dozu, kişinin D vitamini imal kapasitesini etkileyen birçok faktöre nazaran değişkenlik gösterebilir. Kış aylarında daha yüksek dozlar yaz aylarında ise daha düşük dozlar gerekebilir. Kişinin hayat biçimi, giysi usulü, kilosu, hastalıkları, çalışma alanı, yaşadığı ve çalıştığı yer, hatta deri rengi bile bu dozların değişmesine sebep olabilecektir. İdame tedavide tüm yaş kümelerinde D vitamini alımı günlük 4000 IU’yi geçmemelidir. Kan D vitamini seviyesi 88 ng/ml’yi geçtiği vakit böbreklerden kalsiyum atılımı artmaktadır, bu da böbreklerde taş üretimi riskini artırmaktadır. Kan seviyesi 150 ng/mL’yi geçtiğinde ise kanda kalsiyum yükselmesi ve buna bağlı kalpte ritim bozukluğuna kadar varabilen durumların görüldüğü D vitamini zehirlenmesi (D vitamin toksisitesi) oluşabilmektedir. Bu üzere durumlar hastaneye yatış gerektirebilecektir. Piyasada bulunan damla yahut tablet formundaki ilaçlarla bu düzeylere ulaşmak çok mümkün değildir. Fakat sık aralıklarla bilhassa sıvı D vitamini ilaçlarının ampullerini yahut şişelerini tüketmek bu sonuca yol açabilecektir. Ülkü kan D vitamini seviyesi 30-50 ng/mL (veya 75-125 nmol/litre) ortasıdır. D vitamini eksikliği için kullanılan D vitamini preparatları aç ya da tok yahut yemek ortası kullanılabilir.
Obezitesi olanlarda 2-3 kat daha yüksek dozlar gerekebilmektedir. Siroz üzere kronik karaciğer hastalıkları, nefrotik sendrom, kronik böbrek yetersizliği üzere böbrek hastalıkları, paratiroid yetmezliği ve birtakım mantar, epilepsi, verem ve AIDS ilaçlarının kullanılması durumlarında D vitamini imali ve etkinleşmesi ya da tesiri bozulmaktadır. Bu üzere durumlarda üstte bahsi geçen dozlardan daha yüksek dozları kullanmak ya da faal D vitamini kullanmak gerekebilmektedir. Barsak hastalığı üzere emilim sorunu olan çok az durumlarda kalçadan iğne biçiminde yapmak gerekebilmektedir. Hekiminiz bu üzere hastalıklarda esasen uygun doz ve ilacı reçete edecektir.
Peki D vitamini düzeyinin düşük olmasının, kas iskelet sistemi sorunları üzere âlâ bilinen ziyanları, dışında ne üzere ziyanları olabilir? Bilimsel bilgiler bizlere bu mevzuda ne diyor? Yapılan kimi çalışmalarda vitamin D eksikliği ile kolon, prostat, göğüs ve pankreas üzere organların kanseri; tip 1 diyabet, romatoid artrit, crohn hastalığı, multiple skleroz üzere birtakım otoimmün hastalıklar, verem üzere kimi enfeskiyon hastalıkları ve kalp krizi, hipertansiyon ve inme üzere kalp damar hastalıkları ortasında bağ olduğu saptanmıştır. Kimi çalışmalarda kan D vitamini seviyesinin olağan aralıkta tutulmasının kanser görülmesini azalttığı bildirilmiştir. Ayrıyeten D vitamini desteği ile hayat kalitesinde artış, ağrılarda azalma, yaşlılarda düşmelerde azalma, inme, kalp krizi ve bunlara bağlı ölümlerde azalma olduğu bildirilmiştir. Güneş tesirinin az olduğu İsveç-Norveç üzere ülkelerde, bebeklere rutin D vitamini uygulanmasının, bu ülkelerde tip 1 şeker hastalığı görülme oranını azalttığı gösterilmiştir. Bu bilimsel deliller, atalarımızın “güneş girmeyen meskene doktor girer” sözünü doğrular niteliktedir.
D vitaminini doğal yollarla oluşturmak için, saat 10:00 ile 15:00 ortası 30 dk güneşlenmek kâfi olabilmektedir. D vitaminini doğal yollarla oluşturmak cazip görünse de, güneş ışınlarının, melanom başta olmak üzere başka cilt kanseri tiplerine ve cilt lekelerine yol açtığı, bir ekip kronik hastalıkları olumsuz etkilediği unutulmamalı ve bilhassa yaşlılar, kalp, hipertansiyon ve diyabet hastaları bu bahiste dikkatli olmalıdırlar. Bu nedenle bilhassa bu riskli kümelerde D vitamini seviyesine bakılması ve eksikliğinde destek edilmesi önerilmektedir.
