D vitamini eksikliği yaygın olduğu için, birçok batı ülkesinde besinler D vitamini ile güçlendirilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve kuzey Avrupa ülkeleri başta olmak üzere kimi Avrupa ülkelerinde diyetle alınan D vitamini desteğinin büyük çoğunluğu süt, süt eserleri ve tahıl eserlerine katılan D vitamini ile sağlanmaktadır. Kimi Avrupa ülkelerinde ise daha evvel yapılan bu uygulamadan, çocuklarda yüksek D vitamini seviyeleri görülmesi üzerine vazgeçilmiştir. Ülkemizde ise besinlere D vitamini desteği genelde yapılmamaktadır. D vitamini, bu kaynaklar dışında az ölçüde yumurta sarısında, ağır ölçüde balık karaciğeri ve balık yağ dokusunda bulunmaktadır. Somon, sardalya, uskumru ve ton balığı üzere yağlı balıklarda bu seviye daha fazladır. Fakat çiftliklerde yetiştirilen balıklarda D vitamini seviyesi çok daha düşüktür. Diyetle alınan D vitamini, ince barsaklardan safra asitleri yardımı ile emilir, fazlası ise az bir ölçüsü karaciğerde, daha ağır olarak ise yağ ve kas dokusunda depolanır.
Üretilen ve etkinleştirilen D vitamininin, bedende birçok vazifesi bulunmakla birlikte en değerli vazifesi kas-iskelet sistemi üzerinedir. Barsaklardan kalsiyum ve fosfat emilmesini sağlayarak, böbreklerden kalsiyum ve fosfatın atılmasını engelleyerek kemik imali ve yenilenmesi için gerekli mineralleri temin eder. Kas hücresi içine kalsiyum geçişini sağlayarak kas gücünü arttırır. Birtakım hormonların salgılamasını ve bağışıklık hücrelerinden mikrop öldürücü unsurların salgılanmasını sağlar. Kalp kasının kasılması ve damarlar üzerine tesiri vardır. Göğüs, iskelet sistemi, barsaklar, lenf ve kan hücrelerinin olağandışı çoğalmasını engelleyebilir. Bu nedenlerle D vitamininin olağan seviyelerde olmasının, kas gücünü arttırdığını, kemik erimesini ve kırıkları önlediğini, yaşlılarda düşmeleri azalttığını, bağışıklığı desteklediğini, otoimmün hastalıkları önlediğini biliyoruz. Ayrıyeten diyabet üzere metabolik hastalıkları, kalp hastalığını, inmeyi, birtakım romatolojik hastalıkları ve kanserleri önlediğine dair kimi ispatlar mevcuttur. Lakin bu olumlu tesirlerin olağan D vitamini düzeylerinde görüldüğü, çokunun ve fazlasının yararlı olmadığı, hatta ziyanlı olabileceğini de vurgulamakta yarar vardır.
D vitamini seviyesi kanda ölçülebilmektedir. Kan testi ile bakılabilen, beden D vitamini depolarını en uygun yansıtan hormon 25(OH)D vitaminidir. Bu hormonun kan seviyesi ölçülerek, bedendeki D vitamini durumu hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Bu seviye düşükse dışarıdan D vitamini desteği yapılır. Kandan ölçülen 25(OH)D vitamini seviyesi:
10 ng/mL seviyesinin altında ise önemli D vitamini eksikliği,
10-20 ng/mL ortasında ise orta seviyede D vitamini eksikliği,
20-30 ng/mL ortasında ise hafif seviyede D vitamini yetersizliği,
olarak tanımlanmaktadır. Fakat farklı laboratuvarlar, farklı ünitelerde sonuç verebilmektedir. Üstteki ölçüm bedellerinin ünitesinin “ng/mL” olduğuna dikkatinizi çekmek isterim. Genelde bu ünite ve bu kıymetler kullanılmaktadır. Birtakım laboratuvarlarda ise nmol/litre ünitesi ile sonuç verilmektedir. Bu ünitesi kullanan laboratuvarlarda, 25(OH)D vitamini seviyesi:
25 nmol/litre altında ise önemli D vitamini eksikliği,
25-50 nmol/litre ortasında ise orta seviyede D vitamini eksikliği,
50-75 nmol/litre ise hafif seviyede D vitamini yetersizliği,
olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde özelikle medyada çok fazla yer bulan D vitamini ile ilgili değerlendirmelerde, bu üniteler göz arkası edilirse yanlış bilgilendirmeye yahut yönlendirmelere neden olabilmektedir. Örneğin 80 nmol/litre olağan bir seviye iken, 80 ng/mL çok yüksek bir pahadır. Bu nedenle baktırdığınız D vitamini seviyesinin ünitesini kesinlikle denetim etmeniz, daha yeterlisi bu sonucu sizin değil doktorunuzun değerlendirmesi daha uygun olacaktır.
