Günümüz çocukları ve klasik devirdeki çocuklar ortasında vakit kıymetlendirme açısından farklılıklar bulunmaktadır. Gelişen teknoloji ve artan kullanım ölçüsü çocukları gün geçtikçe etkilemektedir. Evvelden çocuklar sokakta oyunlar oynayıp birbirleriyle irtibat kurarken artık telefon, tablet, toplumsal medya üzere içeriklerle vakitlerinin büyük bir kısmını harcıyorlar. Ebeveynlerin de çocuklarını oyalamak için, yemek yedirebilmek için yahut sakinleştirebilmek için toplumsal medyayı kullanması bu oranların güzelce artmasına neden olmuştur. Gereksinimlerin karşılanması tarafında kullanılan internet kullanımı vakitle bağımlılığa dönüşmektedir. Ve bu bağımlılıklar da beraberinde çeşitli ruhsal, fizikî sorunların ortaya çıkmasına yer hazırlamaktadır.

İnternet kullanımının sıklığı çocuklarda cinsiyet, yaş, eğitim durumu, ebeveyn tavrı üzere birçok değişkene bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. İnternet kullanımının çocuklar üzerindeki tesirleri çocuğun özelliklerine, internetin kullanım cinsine ve mühletine nazaran değişiklik gösterir. Şayet internet gerçek ve şuurlu bir halde kullanılırsa çocukta yaratıcılık, eleştirel düşünme, sorun çözme mahareti ve olaylara farklı açılardan bakabilme üzere maharetler gelişmiş olur. İnternetin çok ve bilinçsiz bir biçimde kullanılması ise çocuklarda birçok olumsuz durumu da beraberinde getirir. Çocukların fikir gücü zayıflar, pratik düşünmeyi mahzurlar, toplumsal ortamdan kendilerini soyutlamalarına neden olur. Ayrıyeten medyanın bilinçsiz kullanımında da çocuklar uygunsuz içeriklerle karşılaşabilmekte ve tanımadıkları şahıslar tarafından makus alışkanlıklara sürüklenebilmektedirler. Toplumsal medyada gerçeklikle ilgisi olmayan içerikler ise çocukların benlik hürmetlerinin azalmasına ve dışarıdan beğenilmeyeceği niyetinin artmasına neden olmaktadır.

Medyanın Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri

• Cep telefonu kullanan çocuklarda bilişsel maharetlerin bozulması, sonluluk halinin artması, depresyon, anksiyete, saldırganlık, okul muvaffakiyetinin azalması, antisosyal davranışlar, cinsel ve toplumsal davranış sorunları, kendine ziyan verme üzere davranışlar ortaya çıkar.

• Bir başka olumsuz tesir de uyku sıkıntılarıdır. Çocukların telefon ekranından maruz kaldıkları mavi ışık uykuya dalma müddetini geciktirmekte ve bu da uyku tertibini bozmaktadır.

• DEHB de dijital medya araçlarına uzun sür maruz kalan çocuklarda ortaya çıkabilen kıymetli bir problemdir. Erken çocukluk devrinde uzun ekran mühletlerine maruz kalmak (2-3 saat/ gün) DEHB’nun ortaya çıkmasına yer hazırlayabilir. Zira bu devirde çocukların dikkat denetiminin sağlanması gerekir. Ekranlarda saniyeler içinde değişen manzaralar çocukların bu istikametlerinin gelişmesini engellemektedir.

• Uzun ekran mühletlerine maruz kalan çocuklarda fizikî sıhhat da olumsuz etkilenmektedir. Telefonlardan yayılan radyasyonlar beyne ve öbür organlara ziyan verirken ekran karşısında çok hareketsizlik de obezite, duruş bozukluğu, görme bozukluğu üzere birçok sorunu beraberinde getirir.

• Yapılan bir çalışmada ekran karşısında uzun mühlet kalan 2-3 yaş ortası çocukların irtibat, ince motor, sorun çözme üzere gelişimlerinin düşük olduğu belirlenmiştir. (Madigan ve ark. 2019)

• Başka bir çalışmada ise 3-5 yaş ortası uzun müddet ekrana maruz kalan çocuklarda lisan ve okuma yazma maharetleri destekleyen beyaz unsur gelişiminin geciktiğini ve bu maharetlerinin zayıf olduğu belirlenmiştir. (Hunton ve ark. 2020)

Gelişim Devirlerine Nazaran İnternet Kullanımı

0-6 yaş ortası çocukların olduğu devir bilişsel, lisan ve toplumsal gelişimin değerli olduğu bir periyottur. Çocuklar bu devirde dış dünya ile irtibatlı olmalı, yaparak yaşayarak öğrenmelidir. Vaktinin birçoklarını ekranda geçiren çocukların zihinsel gelişimleri engellenir. Bu periyot çocukların sonraki periyotlarında kuracakları arkadaşlıklar, toplumsallaşma ve spor faaliyetlerini yapma açısından değerlidir. Bilgisayar yüzünden bu marifetler geri planda kalabilir.

İlkokul ve ortaokul devirlerinde çocuklar teknoloji ile daha yakından temas kurmaya başlarlar. Verilen ödevler ve araştırmalar aracılığıyla teknoloji hayatlarının daima bir köşesinde olur. Lakin çocuklar bilgisayar başında farklı yerlere yönlendirilebilir ve bunun sonucunda kandırılma, taciz edilme üzere durumlarla karşılaşabilmektedirler. Bunun için ebeveynler çocuklarını internette baş başa bırakmamalıdır.

Ergenlik periyodunda arkadaşlıklar, aile ve etraf değerli bir yere sahiptir. Çocukluktan çıktıkları için artık ebeveynlere karşı inatlaşma ve sıhhatsiz niyetler ön planda olabilir. Ebeveyn ve ergen ortasında sıhhatsiz bir irtibatın kurulması sonucu kurulamayan bağlantı dışarıda aranmaya başlanır ve bu okul ortamı yahut sanal dünya olur. Aile ile ortaya örülen duvar sonucu dışarıdaki insanlara inanç artar ve sanal dünyada gerçek olmayan alakalar kurulmaya başlar. Bu türlü durumlarda ergen ile sağlıklı irtibat kurmak için konuşmak, günlük ekran müddetini sonlandırmak, his ve fikirlerine hürmetle yaklaşmak ve buyruk vermeden konuşmak sağlıklı irtibat kurmada değerli rol oynar.

Öneriler

• Aileler çocukların soyut süreç devri öncesi (11-12 yaş) teknolojik araç sahibi olmalarına müsaade vermemelidir.

• Teknolojiyi kullanma konusunda kısıtlama yapmak yerine şuurlu kullanım öğretilmeli ve hudut koyulmalı.

• Çocukların ekran başında geçirdikleri müddet aileler tarafından denetim edilmeli.

• Çocukları ekrandan uzak tutmak için farklı aktiviteler önerilmeli.

• Çocuklar yetenek ve ilgi alanlarına nazaran çeşitli sanat ve spor kısımlarına yönlendirilebilir.

• Evde büyük kardeşin teknolojik aletleri varsa küçük çocuğun ulaşımını engellemek için tedbirler alınabilir.

• Teknolojik aygıtlar çocuk odasında durmamalı ortak alanda durmalıdır.

• Sanal dünya ve gerçek dünya ortasındaki fark hakkında çocuk bilgilendirilmelidir.

• Aileler çocuğa ekran kullanım mühletleri konusunda rol model olmalıdır.

• Öğretmenler teknoloji kullanımı konusunda çocukları bilinçlendirmelidir.

• Olumsuz ebeveyn tavırları hakkında aileler ile farkındalık çalışmaları yapılabilir.

• Çocukta bir sorun görüldüğünde aile ve ruhsal danışman ile iş birliği içerisinde olunulmalıdır.

• Öğretmenler çocuklara internet kullanımı konusunda rol model olmalıdır.