Trakeotomi, uzunluğundan soluk borusuna ve cilde açılan bir deliktir. Bu delik hava yolundaki darlık olan hastalarda nefes alabilmeleri, aspirasyon hastalarında akciğerlerdeki sekresyonların aspire edilebilmesi ya da teneffüs yetmezliği olan hastalarda takviye tedavisinin verilebilmesi için açılmaktadır. Vakti geldiğinde trakeotomi kapatılmalı ve hasta için uygun ise olağan burun teneffüsüne geçilmelidir.
Trakeotominin kapatılması vakti gelince planlı bir halde ilerleyip hayati risk oluşturmadan yapmak gerekir. Öncelikle hastanın trakeotomi gereksinimi bitmiş olmalıdır. Bunun için:
- Hava yolunda rastgele bir bozukluk (darlık, çökme) olmamalıdır.
- Yemek yahut tükürük aspirasyonu var ise düzelmiş olmalıdır.
- Oksijen dayanak gereksiniminin bitmiş olması gereklidir.
Trakeotomi kapatılıp delik kapatılmadan evvel kesinlikle hastanın ses tellerinin hareketi ve soluk borusunun içi hakkında net bilgi sahibi olmak gerekir. Bunun için uyanık burundan ince yumuşak endoskop ile gırtlak muayenesi yapılmalıdır. Ayrıyeten genel anestezi altında tüm soluk borusunun endoskopla bakılması gereklidir. Bunlar yapılmadan kanül çıkartılır ve bilinmeyen rastgele bir darlık var ise hasta teneffüs ezası yaşayabilir ve bu hayati sıkıntılara sebep olabilir. Kesinlikle trakeotomi kapatılması, sonrasında acil nefes sorunu oluşturmayacak formda planlanmalıdır.
Endoskopilerde darlık yok, ses telleri hareketleri olağan ve aspirasyon ve oksijen gereksinimi kalmamış bir hasta trakeotomi kapatılması (dekanülasyon) için uygundur. Bu hastalarda hasta yatılı serviste 3-5 gün trakeotomi kanülü çekilip izlenir. Uzunluğundaki delik birkaç gün içinde küçülür ve nefes uzunluğundan burna geçmeye başlar. Bu sırada delik gazlı bezler ve bant yardımı ile kapatılarak da tam kapalı durumlarda hastanın nefesi denetim edilir. İzleminde sorun olmayan hasta haliyle meskene gönderilir ve delik kendi güzelleşmesinde yavaş yavaş kapanır. Yaklaşık bir ay sonra delik ya tam kapanmıştır ya da çok küçülmüştür. Gerekli ise bir kere daha genel anestezi ile soluk borusu denetim edilir ve kalan delik var ise kenarları tazelenir ve delik izlemde tam kapanır. Ciltte kalan iz bir iki yıl sonra estetik olarak düzeltilebilmektedir.
Trakeotomi deliği direk ameliyatla da dikilerek kapatılabilmektedir. Bu yaklaşımda hasta açısından oluşabilecek zorluklar olduğundan kendi pratiğimde uygulamıyorum. Öncelikle ameliyatla soluk borusu ve cilt kapatılınca anesteziden uyanırken çok bağıran ve ağlayan çocuklarda cilt altına hava kaçabilmekte ve soluk borusunu sıkıştıran şişlik yapabilmektedir. Ayrıyeten tam kapamayı birinci birkaç günde tolere demeyen bilhassa sekresyonlarını temizleyemeyen hastalarda ani gelişen nefes daralması olabilmektedir. Kademeli kanül çıkartılmasında ise tolere edemeyen hastalarda delik tam kapanmadığından kanül rahatlıkla tekrar takılabilmektedir. Birinci denemede tolere edemeyen hastalarda tekrar değerlendirip nedeni tespit edilmeli ve çözülüp üç ile altı ay orta ile tekrar dekanülasyon denenmelidir.
