Öncelikle kreş ortamı ve hastalanma sıklığı konusundan başlayalım… Çağdaş hayatta mikroplardan olabildiğince uzak büyüyen çocuklarımız bir anda kreşte bir ortaya gelince mikrop alışverişi ve sık hastalanma kaçınılmaz olmaktadır. Bu nedenle birinci yıl 12-16 hastalık olağan kabul edilmektedir. Bu durumun ve sonraki yıllarda oluşabilecek alerji-astım üzere hastalıkların önlenmesi için yapılması gereken de aslında bebeklerimizi daha az hijyenik büyütmektir… Ateş, burun akıntısı, öksürük olan çocukları bu şikayetleri düzelene kadar kreşe göndermemek yahut maske takmalarını sağlamak, âlâ bir havalandırma sistemi ve kapalı alanda geçirilen vakti azaltmak enfeksiyon sıklığını azaltabilir. Bol meyve zerzevat ve balık tüketimi de bağışıklığı destekleyecektir.
Bademcikler ve geniz eti, ağız ve burun boşluklarının savunmasında vazife alan ve her şahısta bulunan bağışıklık dokularıdır. 3-6 yaş ortasında görece nazaran en büyük ebatta olan bu yapılar sonrasında giderek küçülürler. Misyonları sıhhatimizi korumak olsa da kimi durumlarda sorun oluşturmaya başlayabilirler. Bu problemleri 2 temel kümeye ayırabiliriz; tıkanmaya sebep olan büyümeler ve sık/düzelmeyen bakteriyel enfeksiyonlar.
Fazla büyük bademcikler ve geniz eti, teneffüse, uyku kalitesine, yutmaya, yüz biçimine olumsuz tesir gösterebilir. Uykudaki şikayetler horlama, ağız açık ahenge, sık uyanma, çiş kaçırma ve hatta nefes kesilmeleri halinde olabilir. Ayrıyeten kalitesiz uyku nedeniyle sonluluk, okul muvaffakiyetinde düşüklük ve kilo almada yavaşlama da görülebilir. Altta yatabilecek sinüzit, alerji ya da reflü üzere tedavi edilebilir bir durum varsa tedavi edildikten sonra 3 aylık bir takipte sorun düzelmiyorsa, büyük bademcik ve/veya geniz etinin alınması yahut gereğince küçültülmesi çocukluk çağı tıkayıcı uyku apnesi hastalığını %90 düzeltebilmektedir. Şimdiki rehberler tarafından yararı olmadığı ve yan tesirleri görülebildiği için antihistaminiklerin, burun açıcı spreylerin, balgam söktürücülerin vb kullanılmaması önerilse de maalesef eski tedavi yaklaşımlarında ısrar edildiğine ve vakit kaybedildiğine sıklıkla şahit olmaktayım…
Tekrarlayan bademcik/geniz eti iltihapları ilaç yan tesirlerinden ve hastalığın olumsuz sonuçlarından korunmak için ameliyat gerektirebilmektedir. Lakin burada kelam konusu olan, gerçekte üst teneffüs yolu hastalıklarının %10 kadarından sorumlu olan “bakteriyel” hastalıklardır. Ülkemizdeki gereksiz antibiyotik kullanımı nedeniyle ne yazık ki bir enfeksiyon için antibiyotik verilmiş olması da artık benim karar verme sürecimde bir öge değildir. Bu nedenle gereksiz yahut yanlış ameliyat kararı almamak için, hastalarımı muhakkak bir mühlet takipte tutmuş olmayı ve enfeksiyon durumunda kendim görüp tedavi etmeyi önemsiyorum. Böylelikle hastalarım için en gerçek kararları verebiliyorum.
Rehberlerde belirtilen müddetlerde belli sıklıklardan fazla sinüzit, orta kulak bakteriyel enfeksiyonu, bademcik iltihabı görüldüğü durumlarda bademcik ve/veya geniz eti cerrahisi yapılması önerilmektedir. Ayrıyeten bademcik iltihabı nedeniyle ateşli havale geçiren, PFAPA sendromu olan, bademcik etrafına yayılan abseler yaşamış yahut çoklu antibiyotik alerjileri olan çocuklarda da bademcik cerrahisi kararını öne çekmek önerilmektedir.
Bademcik ve geniz eti ameliyatları çoklukla 3-6 yaşları ortasında uygulansa da daha evvel yahut sonrasında da uygulanabilmektedir. Enfeksiyon nedeniyle yapılan bademcik cerrahilerinde bademciğin büsbütün çıkarılması önerilmektedir. Bademcik boyutu nedeniyle yapılan cerrahilerde ise bademciğin küçültüldüğü lakin büsbütün çıkarılmadığı teknikler -ağrının daha az olması için- tercih edilebilmektedir. Geniz eti cerrahilerinde ise organ bir kapsülle sarılı olmadığı için tamamına yakını çıkarılmaktadır.
Bademcik ve/veya geniz eti cerrahisi sonrasında sert, sıcak ve asitli besinlerden bir mühlet kaçınmak, sıvı alımına dikkat etmek ve ağrı kesici kullanmak gereklidir. Güzelleşme çocuklarda ekseriyetle daha kısa sürede(2 hafta) olsa da erişkinlerde 3 hafta sürebilmektedir. Güzelleşme sırasında boğaz ve kulak ağrısı, yemek-su alım zahmeti, kilo kaybı, ateş görülebilse de ilaç tedavileri ile denetim altına alınabilmektedir. Hastalar çoklukla ameliyat sonrası meskenlerine yollanabilse de kimi riskli durumlarda hastanede yatış gerekebilmektedir. Güzelleşme devrinde kanama riski %1-3 ortasında olduğu için hastaların 3 hafta boyunca gerektiğinde doktora başvurabilecek olmaları ve denetimlerine gelmeleri kıymet taşımaktadır.
Bademcik ve geniz eti hastalıklarının tedavisinin bilimsel ispatlara dayanılarak hazırlanan aktüel rehberlere nazaran yapılabilmesi için tercihen tıpkı KBB tabibinin sistemli takibinin son derece gerekli olduğunu düşünmekteyim. Ameliyat gerektiren hastalarımda ise yanlışsız ameliyat ile hayat kalitesinde yüz güldürücü artışlar elde edebilmek ise bir doktor beni en tatmin eden durumlardandır.
