Evet, katiyetle yapabilirler. İki lisanı birebir anda öğrenmeye “eş vakitli iki dillilik” denir. Bu cins öğrenme, çocuğunuzun 3 yaşına gelmeden birçok lisan öğrenmesidir.
Genellikle her iki lisan için de birinci sözler 12. ayda ortaya çıkar, akabinde 18. ayda iki sözlük bir evre ortaya çıkar. 3 ila 4 yaş civarında daha karmaşık cümleler ortaya çıkmaya başlayacaktır. Eş vakitli öğrenmenin kilometre taşları ve lisan gelişimi, tek lisanlı bir çocuğunkiyle çabucak hemen birebirdir. Gelişimsel Lisan Bozukluğu, Down Sendromu yahut OSB üzere lisan bozukluğu olan çocukların iki lisanı akıcı bir formda konuşabilmesi de mümkündür. Birebir tanıya sahip tek lisanlı çocuklar kadar yeterli performans gösterebilirler.
Çocuklar birden fazla dili nasıl öğrenir?
İki dilliliğin edinimi iki yoldan biriyle gerçekleşebilir:
1-) Eşzamanlı Edinim, bir çocuğun doğumundan itibaren iki lisanlı olarak yetiştirilmesi yahut ikinci lisanın üç yaşından evvel tanıtılması durumunda ortaya çıkar. İki lisanı birebir anda öğrenen çocuklar, bir lisanı öğrenen çocuklarla birebir gelişim kademelerinden geçerler. İki lisanlı çocuklar, tek lisanlı çocuklara nazaran biraz daha geç konuşmaya başlasalar da, yeniden de olağan sonlar içinde konuşmaya başlarlar. Lisan tahsilinin en başından itibaren, eşzamanlı iki lisanlı şahıslar iki başka lisanı ediniyor üzere görünmektedir. Başlangıçta, iki lisanı ayırt edebiliyorlar ve sohbet arkadaşlarına nazaran lisan değiştirdikleri görülüyor.
2-)Sıralı Edinim, birinci lisan düzgünce yerleştikten sonra (genellikle üç yaşından sonra) ikinci bir lisan tanıtıldığında meydana gelir. Çocuklar, farklı bir lisanın konuşulduğu bir ülkeye göç etmeleri durumunda ardışık edinim yaşayabilirler. Sıralı öğrenme, çocuğun eğitimin farklı bir lisanda sunulduğu okula başlayana kadar konutta sırf kendi miras lisanını konuşması durumunda da gerçekleşebilir.
Bu halde ikinci lisanı edinen bir çocuk genel olarak şunları yaşar: -Başlangıçta kısa bir mühlet için ana lisanını kullanabilir.
-İkinci bir lisana birinci sefer maruz kaldığında “Sessiz” veya “Sözsüz❞ bir dönemden geçebilir. Bu birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir ve büyük ihtimalle çocuğun lisan anlayışını geliştirdiği vakittir. Küçük çocuklar çoklukla bu etapta büyük çocuklara nazaran daha uzun müddet kalırlar. Çocuklar bu periyotta jestlere güvenebilirler ve ikinci lisanda çok az söz kullanabilirler.
-Kısa veya taklit cümleler kullanmaya başlayacaktır. Çocuk tek sözlük etiketler yahut “Bilmiyorum” ya da “Bu nedir?” üzere ezberlenmiş tabirler kullanabilir. Bu cümleler çocuğun kendi söz dağarcığından yahut lisan bilgisinden oluşturulmamıştır. Daha çok duyduğu ve ezberlediği cümlelerdir. -Kendi cümlelerini kurmaya başlayacaktır. Bu cümleler büsbütün ezberlenmemiştir ve çocuğun yeni öğrendiği birtakım sözleri içermektedir. Çocuk cümle kurarken birinci etapta bir “formül” kullanabilir ve “istiyorum…” yahut “yaparım…” üzere ortak bir sözün içine kendi sözünü ekleyebilir. -Dilbilgisi kurallarında hata yapabilirler veya kısaltılmış üzere görünen cümleler üretebilirler. Çocuğun bu devirde yaptığı yanlışların bir kısmı ana lisanının tesirinden kaynaklanmaktadır. Lakin kusurların birden fazla, tek lisanlı çocukların o lisanı öğrendiklerinde yaptıkları yanılgılarla birebir tiptedir.
İki dil bilen ebeveynler çocuklarına yardımcı olmak için ne yapabilirler? Çocuklar dili duyarak öğrenirler: Yemek vakti, banyo vakti, giyinme ve oyun vakti üzere günlük rutinlerin tümü, her iki lisanda de konuşmak, öğretmek ve söz öğrenmek için şahane fırsatlardır. Tekrar edin: Çocukların yeni sözleri kullanmaya başlamadan evvel yüzlerce kere duymaları gerekir. Bir ebeveyn, çocuğunun öğrenmesini istediği kelimeyi kolay bir cümleyle tekrarlayarak ne olduğunu gösterebilir.
Dil uygulayıcısı değil, lisan modeli olun: Bir çocuk sözler yerine homurdanmalar yahut jestler kullandığında ya da yanlış bir söz yahut lisan bilgisi kullandığında, bunları düzeltmek yerine yalnızca hakikat kelimeyi yahut cümleyi modelleyin. Çocuğun bir şey söylemesini talep etmekten kaçının; bunun yerine ona model olarak ne söylemesi gerektiğini gösterin.
İfadeyi genişletin: Çocuğun söylediğini tekrarlayın ve bir dahaki sefere ne söyleyebileceğini öğrenmesine yardımcı olmak için cümleye fazladan bir söz ekleyin. Örneğin, çocuk daha fazla meyve suyu istemek
için “daha fazla” derse ebeveyn “daha fazla meyve suyu!” diye cevap verebilir. Daha sonra cümleyi birkaç kere tekrarlayın.
Sabırlı olun: Her çocuk farklıdır ve lisanı yavaş yavaş öğrenir. İki lisanlı çocukların birden fazla, hangi lisanı kullandıklarında ve onu ne kadar güzel kullandıklarında değişiklik gösterecektir. Çocuğu, kullanmaya en çok motive olduğu lisanda bağlantı kurmaya devam etmeye teşvik edin.
İki lisanlı olmanın avantajları nelerdir?
-İki lisanlı çocuklar dikkatlerini daha düzgün odaklayabilir ve dikkat dağıtıcı şeyleri görmezden gelebilirler.
-İki lisanlı bireylerin, tek lisanlı bireylere nazaran daha yaratıcı ve karmaşık problemleri planlama ve çözmede daha uygun oldukları gösterilmiştir
-Yaşlanmanın beyin üzerindeki tesirleri iki lisan bilen yetişkinlerde azalmaktadır.
-Bir çalışmada demans başlangıcı, iki lisan bilenlerde tek lisan bilen demanslılara nazaran 4 yıl gecikmiştir.
-İki lisanlı bireylerin insanlara ve kaynaklara erişimi daha fazladır.
-İki lisan bilenlerin istihdam oranları tek lisan bilenlere nazaran daha yüksektir.
-Bir lisandan öbürüne sık sık geçiş yapan iki lisanlı çocuklar, bilişsel yeteneklerini geliştirerek bilhassa yürütücü Fonksiyonlar bakımından avantajlı pozisyona geçerler.
İki dilli olmanın dezavantajları nelerdir?
-İkinci bir lisana birinci defa maruz kaldığında çocuklar yeni bir lisan anlayışı geliştirirken bu kademede Sessiz veya Sözsüz bir dönemden geçebilir. Bu birkaç haftadan birkaç aya kadar uzayabilir. Küçük yaştaki çocuklar büyük yaştaki çocuklara nazaran çoklukla bu evrede daha uzun mühlet kalırlar.
-İki lisandaki sözleri yeterlice öğrenene kadar jestlere güvenebilirler ve bu sebeple ikinci lisanda çok daha az söz kullanabilirler.
-Her iki lisana birebir karmaşıklık ve derecede hakim olmak imkansızdır. Her iki lisanlı kişinin, daha fazla yatkın olduğu baskın lisanı vardır. Şayet bireyler lisanı kullanmakta kısıtlı alanlar yaşıyorsa bu lisandaki hakimiyet giderek azalır hatta kullanılmadığında yalnızca anlayabildikleri ancak konuşamadıkları bir lisana dönüşür.
