Bir İnsan Çiz Testi Nedir?
“Bir İnsan Çiz Testi” (Draw-A-Person Test – DAP), çocukların bilişsel ve duygusal dünyasını anlamak için kullanılan projektif testlerden biridir. Birinci olarak Goodenough (1926) tarafından çocukların zihinsel gelişim düzeylerini ölçmek gayesiyle geliştirilmiştir. Fakat vakitle, testin yalnızca bilişsel yetenekleri değil, çocukların duygusal ve ruhsal durumlarını da yansıttığı fark edilmiştir. Harris (1963) ve Machover (1949) üzere araştırmacılar, testin projektif özelliklerini inceleyerek ruhsal değerlendirmelerde kullanılabileceğini ortaya koymuşlardır.
Testin uygulanışı hayli kolaydır: Çocuktan bir insan figürü çizmesi istenir. Birinci başta yalnızca zekâ testi olarak kullanılan bu formül, vakitle çocukların dert, özgüven, depresyon, travmatik yaşantılar ve aile içi bağları hakkında ipuçları sunduğu için ruhsal kıymetlendirme aracı olarak da kıymet kazanmıştır. Çocukların kendilerini, etraflarını ve hislerini nasıl algıladıklarını anlamaya yardımcı olan bu test, bilhassa çocuk psikolojisi alanında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bir İnsan Çiz Testi Nasıl Uygulanır?
Testin uygulanması epey kolaydır ve çocukların kendilerini rahat hissettikleri bir ortamda gerçekleştirilmelidir.çizim süreci terapist tarafından dikkatlice gözlenmelidir. Testin kademeleri şu formdadır:
1. Çocuğa Yönerge Verilir: “Bir insan resmi çizmeni istiyorum. Nasıl çizeceğin büsbütün sana kalmış.” formunda yönlendirme yapılır. Kimi durumlarda iki kişi ya da karşı cins diyerek yönlendirme yapılabilir.
2. Vakit Kısıtlaması Olmaz: Çocuk rahat bir formda, istediği kadar vakit harcayarak fotoğrafını çizer. Yalnızca son beş dk kala haber verilmesi daha uygundur.
3. Açıklama İstenebilir: Çizimi tamamladıktan sonra, çocuk çizdiği figür hakkında konuşmaya teşvik edilebilir. Çocuğun durumuna ve yaşına uygun olarak sorulan sorulardan kimileri aşağıda yer almıştır
1. Çizdiğiniz fotoğraftaki kişi ne yapıyor?
2. Kaç yaşında?
3. Evli mi? (Resim şayet bir yetişkine aitse)
4. Kiminle yaşıyor?
5. En çok bağlı olduğu kişi kim?
6. Erkek yahut kız kardeşi var mı?
7. Ne iş yapıyor?
8. Okula gidiyor mu?
9. Ne üzere istekleri var?
10. Akıllı mı?
11. Güçlü ve kuvvetli mi?
12. Sağlıklı mı?
13. Hoş mi?
14. En hoş yeri neresi?
15. En yakışıksız yeri neresi?
16. Sonlu birisi mi?
17. Aklında ne var? Ne düşünüyor?
18. Kimi şeylerden korkar mı?
19. Tasalı birisi mi, yoksa sevinçli mi?
20. Nelere kızar, nelere öfkelenir?
21. Bu fotoğraftaki kişinin en yeterli ve en makus özelliği nedir?
22. En çok istediği şey nedir?
Bir İnsan Çiz Testi Nasıl Yorumlanır?
Bu test, standart bir skor tablosuna dayalı bir kıymetlendirme sunmaz. Lakin, çocukların çizimlerinde kimi ortak temalar ve semboller makul duygusal durumları gösterebilir. Aşağıda birtakım örnekler verilmiştir;
1. Çiziliş Sırası: Olağanda fotoğraf üstten aşağıya yanlışsız çizilir. Ayaklardan başlaması yahut gövdeden evvel kolların çizilmesi toplumsal uyumsuzluk ve zarurî fikirlerin varlığına işaret edebilir.
2. Fotoğrafın Cinsi: Kişi ekseriyetle kendi cinsiyetinde bir figür çizer. Karşı cinsten bir figür çizmesi, anne-babaya yönelik saplantıları yahut cinsel ilgiyi gösterebilir.
3. Sayfa İçindeki Yeri:
• Sağ tarafa yerleştirilen fotoğraflar dışa dönüklüğü,
• Sol tarafa yerleştirilen fotoğraflar içe dönüklüğü,
• Sayfanın üst kısmına çizilen fotoğraflar ise çok özgüveni gösterebilir.
4. Çizgilerin Yorumu:
• İnce çizgiler güvensizliği,
• Bastırılmış ve kalın çizgiler saldırganlığı,
• Silik çizgiler şizofrenik eğilimleri,
• Yüz çizgilerini belirginleştirip vücudu ince çizenler toplumsal ahenk sorunu yaşama eğilimini gösterir.
5. Fotoğraftaki Kişinin Yaşı:
• Çocukların yetişkin resmi çizmesi, ebeveynle çatışma yahut saplantıyı,
• Yetişkinlerin çocuk resmi çizmesi, duygusal geriliği yahut sorumluluktan kaçışı gösterebilir.
6. Fotoğrafın Açısı:
• Önden çizilmiş figürler toplumsal ahengi,
• Yandan çizilmiş figürler çekingenliği gösterir.
7. Hareketin Yorumu:
• Hareket içeren figürler birtakım kişilik bozukluklarına işaret edebilir.
• Birine eşya veren yahut çağıran figürler, diğerlerine bağımlılığı gösterebilir.
8. Eksiklikler ve Vurgular:
• Ağız, el, ayak üzere kısımların eksik olması ilgili alanlarda çatışmalar olduğunu gösterebilir.
• Gölgelendirme yahut çok vurgular saldırganlık belirtisi olabilir.
9. Başın Yorumu:
• Küçük baş toplumsal bağlantılarda zorluk ve şizoid eğilimleri,
• Büyük baş zekâya yahut üstünlük hissine işaret edebilir.
Not: Üstte bahsedilen kimi yorumlar direkt teşhis koymak ve durumu anlamak için kâfi değildir bütünüyle ele alıp anlaşılması lazım. Bu bilgilere dayanarak direkt yorum yapılmaz.
Aileler Bir İnsan Çiz Testini Nasıl Kullanabilir?
Aileler çocuklarının çizimlerini değerlendirirken dikkatli ve anlayışlı olmalıdır. Çocukların çizdiği fotoğraflara yönelik şu yaklaşımlar benimsenebilir:
•Yargılamayın: Çocuğunuzun çizimi hakkında olumsuz yorum yapmayın.
• Sorular Sorun: “Bu kim?”, “Ne yapıyor?”, “Nasıl hissediyor?” üzere açık uçlu sorularla çocuğunuzun his dünyasına ulaşabilirsiniz. Yanıt vermediği noktada zorlamak çocuğun içe kapanmasına sebep olabilir
• Zorlama Yapmayın: Çocuklar bazen iç dünyalarını çizimle söz etmek istemeyebilir. Şayet istemiyorsa, zorlamamak en uygunudur.
• Tek Bir Çizime Nazaran Sonuç Çıkarmayın: Çocuğun ruhsal durumu hakkında kesin yargılara varmadan evvel genel davranışlarını da gözlemlemek gerekir.
Sonuç
“Bir İnsan Çiz Testi”, çocukların ruhsal dünyasına dair kıymetli ipuçları sunabilen kıymetli bir araçtır. Çocukların içsel dünyalarını anlamaya ve onlara takviye olmaya yardımcı olabilir. Lakin, bu test tek başına bir teşhis aracı olarak görülmemeli, bir uzmanın rehberliğinde başka ruhsal kıymetlendirme prosedürleriyle birlikte ele alınmalıdır.
Aileler ve eğitimciler, çocukların çizimlerine hassas bir biçimde yaklaşarak onların his ve fikirlerini daha uygun anlayabilir ve gerekli takviyeleri sağlayabilirler. Çocukların sanat yoluyla kendilerini tabir etmelerine alan açmak, onların duygusal gelişimlerine büyük katkı sağlayacaktır.
Psk.dan. Narin FİDAN
Uzm. Psk. Mustafa Cem OĞUZ
