Ayrılma Tasası Bozukluğu

Ayrılma tasası çocukların bağlandıkları şahıslardan ayrılamama, bağlandıkları objelerden uzaklaşamama üzere durumlarda gelişim devirlerine uygun olmayan endişeler ve tasalar yaşamalarıdır. Genelde çocuklarda görülen bir durum olsa da yetişkinlerde de görülmektedir. Bu çocukluk periyodundan kalma bir tıp ya da daha geç yaşlarda ortaya çıkabilen bir durum olabilmektedir. Freud, ayrılma derdini annenin kaybedilmesi ile ilişkilendirir. Anne çocuk için birinci esirgeyici kişidir ve bunun kaybedilmesi korkunun ortaya çıkmasına ve yetişkinlik periyodunda de devam etmesine neden olur.

Bu kısımda bağlanma ve ayrılık birbiri ile bağlıdır. Bowlby insanların doğuştan bağlanma eğilimi içinde dünyaya geldiklerini söyler. Birebir halde Freud da bu ayrılığın doğum esnasında gerçekleştiğini ve bebeğin birinci yıllarında bağlanmaya muhtaçlığı olduğunu belirtir. Bağlanma bir süreçtir. Bebek doğduğunda şahısları ayırt edemediği için herkese karşı tıpkı yansıları verebilir ama 2-3 aydan sonra anneyi tanımaya başladıkça bağlanma reaksiyonlarını anneye yönlendirir. Annenin varlığı bebek için rahatlık ve huzur, yokluğu ise gerginlik ve rahatsızlıktır. Ayrılma telaşı her bağlama tarzında ortaya çıkabilen bir durumdur. Kıymetli olan bu tasa seviyesinin yüksekliğidir. İnançlı bağlanan çocukların ayrılma tasası düşük seviyede ve olağan bir derttir.

Bağlanma Stilleri

Güvenli Bağlanma: güvenli bağlanan çocuklar anneleri yanındayken etraf ile olan irtibatlarından kaçınmazlar. Anne ortadan kaybolduğunda çocuk huzursuz olur lakin annesi geri geldiğinde yine rahatlayabilirler. İnançlı bağlanan çocukların anneleri çocuklarının gereksinimlerine daha hassastır.

Kaygılı Bağlanma: dertli bağlanan çocuklar anneleri yanlarındayken etraf ile olan irtibatlarında isteksizdirler. Anneleri ortadan kaybolduğunda ağır bir dert hissederler ve kimse ile irtibata geçmezler. Anneleri geldiğinde onları istemezler ya da tam bilakis yeterlice kenetlenirler. Korkulu bağlanan çocukların anneleri çocukların gereksinimleri konusunda tutarsızdırlar.

Kaçıngan Bağlanma: kaçıngan bağlanan çocuklar anneleri ortadan kaybolduğunda reaksiyon vermezler annesi geri döndüğünde ise temasa geçmekten çekinirler. Dikkatlerini etraflarında objelere yönlendirirler.

• Bakımveren ve bebek ortasında inançlı bir bağlanma olursa bebek annesini emniyetli bir yer olarak algılar ve diğerlerine da güvenebilmeyi öğrenir. Bakımveren bebeğin muhtaçlıklarını göz arkası edip bu bağlanmayı aksatırsa bebek kendini inançta hissetmez ve dünyayı tehlikeli bir yer olarak algılamaya başlar. Bebek ve yetişkinlik periyodundaki bağlanmalar birbirine benzese de farklılıkları vardır. Bebeklik periyodunda daha çok bakımveren ile bağ kurulur. Bu bağ yetişkinlikte eşe ve partnere devredilir ve her iki taraf da muhtaçlık durumunda birbirinin gereksinimini giderme pozisyonundadır.

Broadwin, yaptığı bir çalışmada okula gitmek istemeyen ergen ve çocukların ayrılma korkusunu bu biçimde tabir ettiklerini belirtmiştir. Çocuklar okuldan ötürü değil annelerine bir şey olacağı korkusu ile okula gitmeyi reddetmektedir.

Bakımveren ya da anneden ayrılma durumda ortaya çıkan dehşet ve telaşlar yetişkinlik devrinde de kaçırılma korkusu, hırsızlık korkusu, sevdiklerini kaybetme korkusu olarak ortaya çıkabilmektedir.

Ayrılma Derdi Bozukluğunun Görülme Nedenleri

• Ayrılma telaşı tanısı almış çocukların anne ve babalarında da ayrılma telaşının yetişkinlikte görülen biçiminin olduğunu belirlenmiştir. Bu yüzden genetik bir alt yapısı olan bir durumdur.

• Anne ve çocuk ortasındaki birinci ayrılma doğumda gerçekleşir ve doğumun güç geçmesi, doğumda oluşabilen olumsuz durumlar bebeğin korkusunu etkileyebilir. Bu bebeğin birinci obje ile olan bağını ve sonraki hayatındaki tasalarını da etkileyebilir. Uygun obje alakası geliştirememiş bebekler bağlanma sorunu yaşayabilir.

• Çocukluk çağındaki anne baba tavırları, gereksinimlerin karşılanması, çok korumacılık, çelişkili anne-baba tavırları da çocuğun korku düzeyini arttırabilecek faktörler ortasındadır.

• Ergenlik devrinde ise anne-baba tavrı, fizikî ve ruhsal şiddet, abartılı yansılar, çok korumacılık, ebeveyn telaşının yüksek olması üzere durumlar da korkuyu arttıran faktörler ortasındadır.

• Boşanma sonrasında çocuk ve bireyler ortasında verilen reaksiyonlar de ayrılma derdinin ortaya çıkaran nedenler ortasındadır. Boşanma süreci, çocuğa söylenme basamağı, belirsizlikler çocukta telaşın artmasına neden olur. Zira çocuk inançlı bağlandığı ailesinden kopuyor ve ebeveynleri ile olan bağlantısı ve etkileşimi farklılaşıyor.

Ayrılma Korkusu Bozukluğu Ve Klinik Belirtiler

Ayrılma telaşı bozukluğu yetişkinlerde klinik belirti olarak bağlandığı kişi tarafından terk edilme ve bununla baş edilemeyeceği niyeti, bağlanılan bireye kıymetli bir ziyan geleceği niyeti, tek başına uyumakta zahmet çekme, bağlandıkları şahıslardan günlük işlerinin aksaması dolayısı ile ayrılacaklarını düşünme, bağlandıkları bireyleri yanında tutabilmek için gereğinden fazla konuşmak üzere biçimlerde ortaya çıkabilmektedir. Ayrıyeten meskenden ayrılma durumu, ebeveyn olma durumu, romantik bağın olduğu devirde de ortaya çıkabilmektedir. Partnerler birbirlerine karşı çok ilgi içinde olurlar ve rastgele bir ayrılık periyodunda sorunlu vakitler yaşayabilirler.

Çocuklarda ise okula başlarken, yeni bir meskene taşınırken, önemli tıbbi durumlarda, ebeveyn vefatında, yakın arkadaş kaybında, evcil hayvan mevtinde ortaya çıkabilmektedir. Çocuklarda hastalık şikayetleri olabilir, uyku problemleri olabilir. Bağlandıkları şahıslara ziyan geleceğini ya da onları kaybedeceklerini düşünürler. Bunlarla ilgili kabuslar görürler.

DSM-5’e nazaran Ayrılma Tasası Ölçütleri

Aşağında belirtilenlerden en az üçünün olması ve kişinin gelişimine uygun olmayan halde tasa ve kaygı yaşaması.

1. Evden ya da bağlandığı şahıstan ayrılınca çok formda tasalanma

2. Bağlandığı şahısların başına bir şey geleceği korkusu

3. Kötü bir olayın bağlandığı şahıslardan onu ayıracağına ait dehşet yaşama

4. Ayrılma endişesinden ötürü okul ya da öteki bir yere gitmek istememe

5. Tek başına kalmada ya da bağlandığı bireyler olmadan bir yerde kalma konusunda isteksiz olma

6. Bağlandığı şahısların yakınında olmadan ya da konut dışında bir yerde uyumama

7. Ayrılma konusunda daima kabuslar görme

8. Bağlandığı bireylerden ayrıldığında ya da ayrılma belirtileri gösterdiğinde fizikî yakınmaların ortaya çıkması

Bu dehşet ve dert süreklilik gösterir. Çocuklarda ve ergenlerde en az 4 hafta, yetişkinlerde 6 ay ya da daha fazla sürer.

Bu bozukluk besbelli bir zahmet ya da okulla, işle ilgili alanlarda fonksiyonelliğin düşmesine neden olur.

Ayrılma Tasası Bozukluğunda Tedavi

Tedavi sürecinde aile terapisi değerli bir yere sahiptir. Aile psikoeğitiminin ayrılma tasası üzerinde tesiri olduğu gözlemlenmiştir. Tedavi sürecinde bilişsel davranışçı terapi, oyun terapisi, ferdi psikoterapi ile de birey desteklenebilir.