1. Giriş

Ayrılık anksiyetesi, çoklukla çocukluk devrine mahsus bir rahatsızlık olarak değerlendirilse de, yetişkinlerde de görülebilen bir durumdur (American Psychiatric Association [APA], 2013). Bu tasa, bilhassa bireyin güçlü bir duygusal bağ geliştirdiği bireylerden uzaklaşması yahut ayrılması durumunda ortaya çıkar. Ayrılık anksiyetesi, bireyin toplumsal, akademik ve profesyonel hayatını olumsuz etkileyebilir (Eisen & Schaefer, 2020).

2. Ayrılık Anksiyetesinin Nedenleri

2.1 Bağlanma Teorisi ve Erken Çocukluk Deneyimleri

Bağlanma teorisine nazaran, çocukluk devrinde inançlı bağlanma geliştiremeyen bireylerde ayrılık anksiyetesi daha sık görülmektedir (Bowlby, 1980). Bilhassa ihmal edilmiş, erken yaşta ebeveyn kaybı yaşamış yahut duygusal dayanağı yetersiz olan çocuklarda bu durum yetişkinlikte de devam edebilir.

2.2 Travmatik Deneyimler

Travmatik bir ayrılık tecrübesi (örneğin boşanma, ebeveyn kaybı yahut ani terk edilme) bireyde ayrılık anksiyetesini tetikleyebilir. Bu cins tecrübeler, bireyin gelecekteki ayrılıklara karşı çok hassaslık geliştirmesine yol açabilir (Shear, 2015).

2.3 Biyolojik ve Genetik Faktörler

Araştırmalar, genetik yatkınlığın ve beyindeki gerilimle alakalı nörotransmitterlerin (örneğin serotonin ve kortizol) ayrılık anksiyetesinde rol oynayabileceğini göstermektedir (Pine et al., 2005).

3. Ayrılık Anksiyetesinin Belirtileri

Ayrılık anksiyetesi, bireyin ruhsal ve fizyolojik seviyede çeşitli belirtiler yaşamasına neden olabilir:

• Duygusal Belirtiler: Ağır telaş, endişe, panik ataklar, çok hasret, yalnız kalma korkusu.

• Fizikî Belirtiler: Çarpıntı, mide bulantısı, terleme, baş ağrısı.

• Davranışsal Belirtiler: Partneri yahut bağlanılan kişiyi daima denetim etme, bağlantıda çok bağımlılık, ayrılık durumlarında fonksiyonellik kaybı.

4. Ayrılık Anksiyetesi ile Başa Çıkma Yöntemleri

4.1 Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

BDT, ayrılık anksiyetesi ile başa çıkmada tesirli bir yoldur. Kişinin ayrılıkla ilgili irrasyonel kanılarını değiştirmesine ve his düzenleme hünerleri geliştirmesine yardımcı olur (Barlow, 2016).

4.2 Farkındalık ve Duygusal Düzenleme Teknikleri

Meditasyon, nefes antrenmanları ve farkındalık temelli terapiler, bireyin ayrılıkla ilgili gerilimini azaltabilir (KabatZinn, 1990).

4.3 İnançlı Bağlanma Geliştirme

Bireyin inançlı bağlanma tarzlarını geliştirmesi için terapi sürecinde duygusal farkındalık çalışmaları kıymetlidir. Bilhassa geçmiş travmaların işlenmesi ve sağlıklı ilgiler kurma mahareti geliştirmek yararlı olabilir (Mikulincer & Shaver, 2016).

4.4 İlaç Tedavisi

Şiddetli olaylarda, doktor kontrolünde antidepresan veya anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir (Stein et al., 2001). Lakin, ilaç tedavisi ekseriyetle psikoterapi ile birlikte önerilmektedir.

5. Sonuç

Ayrılık anksiyetesi, bireyin ruhsal sıhhatini olumsuz etkileyen fakat tesirli başa çıkma stratejileri ile yönetilebilen bir durumdur. Bireyin erken periyot bağlanma tecrübeleri, travmatik yaşantıları ve biyolojik yatkınlıkları bu süreçte belirleyici olabilir. Bilişsel davranışçı terapi, farkındalık teknikleri ve inançlı bağlanma geliştirme formülleri ayrılık anksiyetesiyle başa çıkmada tesirli olabilir.

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.

• Barlow, D. H. (2016). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic. Guilford Publications.

• Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: Volume 3. Loss, sadness and depression. Basic Books.

• Eisen, A. R., & Schaefer, C. E. (2020). Separation anxiety in children and adolescents: An individualized approach to assessment and treatment. Guilford Press.

• Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Delacorte.

• Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2016). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change. Guilford Press.

• Pine, D. S., Helfinstein, S. M., Bar-Haim, Y., Nelson, E., & Fox, N. A. (2005). Challenges in developing novel treatments for childhood disorders: Lessons from research on anxiety. Neuropsychopharmacology, 30(1), 209-219.

• Shear, K. (2015). Clinical practice. Complicated grief. New England Journal of Medicine, 372(2), 153-160. • Stein, M. B., Bienvenu, O. J., & Hettema, J. M. (2001). Clinical genetics of anxiety disorders. Lancet, 358(9291), 1681-1689.