EGZERSİZLE ŞAŞILIK TEDAVİSİNİ PLANLAMA
Şaşılık antrenmanla tedavi edilebilen bir göz hastalığıdır. Şaşılıkta onlarca göz işlevi bozulur. Bunların düzeltilmesi ameliyatsız şaşılığın düzelmesini sağlar. İçe şaşılıkta üst hakikat çapraz şaşılık oluşmadan süratli davranmak zorundasınız. Çapraz şaşılık ameliyatı gerektirir.
Hayat uzunluğu gözlük kullanmamak birinci gaye olmalı: Şaşılığın antrenmanla yahut ameliyatla düzeldiğini, ancak hayat uzunluğu gözlük takıldığını düşünün. Bu başarısız bir tedavidir.
Artı gözlük: Çocukluk çağı yakını görememedir. Giderek azalır. Şaşılık ve göz tembelliği nedeniyle yanılgılı uygulamalar numara azalmasını mahzurlar. Az gören beğenilen, tembel beğenilen, astigmatlı beğenilen kapatılan beğenilen numara azalması olmaz. Göz tabibine çok vazife düşmektedir.
Astigmat: Yamuk görmektir. Doğuştan astigmat azdır. Göz kasları ortası dengesizlik ve göz kapağı baskısı astigmat nedenidir. İçe şaşılıkta gecikmek çapraz üst yanlışsız şaşılığa ve 35-145 derece eksenli astigmata neden olur. Gözlükte taksa önemli görme bozukluğu nedenidir. Görme çabası gözü gerer.
Eksi ve eksi astigmat: Miyop ve miyop astigmat sonradan gelişir. Daha çok dışa şaşılıkta olur.
İlaçlı muayenenin tamamını gözlük olarak vermek: Örneğin +7.00 numara artı gözlük varsa +4.00 yahut +5.00 numara ile yakın ve uzak çok rahat görme sağlar. Şaşılıkta +7.00 tam numara verilir. Bunun zararı
Beyin göz numarasını azaltmaz.
Gözlüğe bağımlılık gelişir.
Konverjans bozulur, ileri periyotlarda şaşılık düzelince konverjans yetmezliği gelişir, gözler yakında birebir noktada toplanmaz, çocuk harfleri karıştırır.
Uyum, odaklama, konverjans işbirliği bozulur..
Şaşı beğenilen iki sarı nokta : Sarı nokta fovea centralis imajın beyne nakil olduğu noktadır. Keskin görme hücrelerinin %90 ı buradadır. Buradan uzaklaştıkça hücre azalır, netlik azalır.
Şaşı beğenilen ikinci sarı vardır, burası az görür. Göz tembelliği ve çift görme nedenidir. Amaç burayı unutturmak. Yoksa şaşılık tedavisi tam olmaz, ameliyat olsa da tekrar kayar yahut sağlam gözü daha fazla kullanır.
(Ekzantrik fiksasyon)
Beyni önemseyin: Beyin görür, göz nakil aracıdır. Nakil aracının (tekerinin pardon) kasını bozulması kelam mevzusudur. Az görme beyinle ilgilidir ve kayan gözün öbür bir alana bakarak farklı imaj gözü tembelleştirir.
Beyin harikası seçer. Hoşu seçmek demek uygun gören ve orta çizgideki, düşük numaralı ve astigmatı olmayan gözü seçer. Bu öbür gözün tembelleşme nedenidir.
Çift görme: Bir gözün öbür alana bakması çift görme nedenidir. Çocuk tökezler. Tökezlemesin diye beyin kayan gözü gölgeler. (Supressiyon)
Supressiyon: Beynin kayan gözün manzarasını gölgelemesidir, görmeyi baskılar. Kaymayı artırır, giderek göz tembelliğine neden olur. Kapatma tedavisi ile düzelmez zira iki göz açıkken vardır.
Gözü rahatlatmak: Şaşılıkta göz kasları ortasında istikrar bozulmuştur. Bu beğenilen kasılma ve gerginlik nedenidir giderek de artar. Gözü rahatlamanın en kolay ve tesirli yolu palming idmanıdır.
Beğenilen neler gerginlik yapar?
Göz kapağı baskısı
Göz dış kasları ortasındaki dengesizlik
Uyum gücünün görme ve gözü merkezde tutma uğraşı (füzyon) ile artması
İki göz yerine tek gözün kullanılması (Sağlam göz)
Sistemi çalışır hale getirmek: Evvel sistemi daha fazla bozmamak gerekir. Şaşılıkta onlarca işlev bozulur. Yanlışlı tedavi uygulamaları zati bozulmuş olan sistemi daha fazla bozar. Bozuklukları derinleştirir, düzeltmeyi daha fazla uzatır.
Göz işlevlerini çalışır hale getirmek: Şaşılıkta onlarca işlev bozulur. Bunlar iki gözle tek görme, füzyon, eş vakitli algılama, manzara tamamla, stereoskopik görme (derinlik, 3 . boyut)…. Düzeltmeler kademe kademe olur. Birtakım uygulamalar birkaç işlevi tıpkı vakitte düzeltir.
Odaklama, ahenk ve konverjans iş birliği içinde çalışır. Şaşılıkta bu iş birliği bozulur. Ahenk güçlenir, konverjans zayıflar.
Odaklama : Göz içindeki lensin ve eksiksiz görmede tesirli gözbebeğinin çalışır hale getirilmesi ile sağlanır. Özel idman aleti kullanılır.
Uyum : Ahenk kameradaki zumun karşılığıdır. Her uzaklıkta imajın sarı noktada odaklanması göz içindeki lens ‘in açılıp kapanması ile sağlanır. İçe şaşılıkta özel gözlüklerle ahengi gevşetmek, görmeyi artırmak, dışa şaşılıkta ahengi güçlendirmek gerekir.
Konverjans : Yakına bakarken her iki gözün tıpkı noktada toplanmasıdır. İçe şaşılığı düzeltmek için ilaçlı muayenenin hepsi verilirse gözler dışa kayar, lakin birebir vakitte konverjansı bozar.
BOZUKLUKLARI GİDERMEK:
Göz tembelliği, işlev bozuklukları, gecikilirse kas bozuklukları, ekzantrik fiksasyon, iki gözle tek görme, füzyon, stereoskopik görme önemli bozukluklardır. Eş vakitli algılama, manzara tamamlama ve oryantasyon bozukluğu üstteki bozukluklar düzelince tabiatıyla düzelecektir.
Göz tembelliği: En önemli problemdir. İki göz ortası numara farkı yahut yüksek astigmat şaşılık nedenidir. Beyin düzgün gören gözü seçer başkası tembelleşir. Kayan göz keskin görme hücrelerinin az olduğu sarı noktadan uzakta yanılgılı bir noktada odaklama yapar.
Görmeyi geliştirmek: Sağlam gözü kapatmak evvelden uygulanan bir görme geliştirme metodudur. 1735 den beri uygulandı. Mahsurları nedeniyle terk edildi, ancak ülkemizde maalesef daha uygulayanlar var. 2000 yılından beri iki göz açık etkin göz tembelliği uygulanmaktadır.
Yayınlar: Göz tembelliği düzelirse şaşılık %80-87 oranında düzelir.
Kapattığını gözün numarası azalmaz, artar. İçe şaşılıkta artı gözlük çoğunluktadır. Sağlam gözü kapatırsanız görmüyor diye beyin numarayı artırır.
Astigmat önemli göz tembelliği ve şaşılık nedenidir. Göz kapağı baskısı ve göz dış kasları ortasındaki dengesizlik astigmat nedenidir. Antrenmanla astigmat denetim altına alınmalıdır.
Kazanırken kaybetmek: 2 saatlik kapatma bir yarar sağlarsa da gözü tembelleştiren durum gün uzunluğu kazanılanın tekrar kaybedilmesine neden olacaktır.
Göz kasları ortasındaki dengesizliğin giderilmesi: İki beğenilen 6+6 dış kas vardır. Bunlar iş birliği içinde çalışır ve birbirine etkileşim içindedir. Biri kasılınca öteki gözdeki ilgili kas gevşer. Birtakım kaslar öteki gözdeki kasın hareketini dayanaklar.
Başlangıçta işlev bozukluğu kas bozukluğuna dönmemesi için tedavide erken davranmak gerekir.
Bunlar ortasındaki istikrarı ne bozar?
İki göz ortasındaki numara farkından doğan göz tembelliği
Bir beğenilen yüksek astigmat
Uyum fazlalığı
Tedavide tüm göz kasları “Temel göz kası egzersizleri” ismi altında birbiriyle irtibat içinde çalışması sağlanır. Daha sonra gevşek kas güçlendirilir, gerdiren kas gevşetilir. Ahenk fazlalığını ve astigmatı giderme ve görmeyi geliştirme kasların düzelmesini sağlayacaktır.
Ekzantrik fiksasyon: Şaşılıkta imaj %25-75 olayda daha az gören sarı nokta dışına düşer. Hasta yan bakar. Şaşılıkta ortaya çıkan yan bakış antrenmanla giderilir. Ekzantrik fiksasyon düzeltilmezse şaşılık da düzelmez, ameliyat olsa dahi yine kayma ortaya çıkar.
Yer etme: Tedavide gecikilmişse kas imgeyi buraya yönlendirir.
İki sarı nokta: Biri asıl başkası şaşılıktan ötürü kusurlu sarı nokta kelam bahsidir.
Özel gözlükler imgeyi sarı noktada bu gözlükleri takılan müddette toplanır. Kas ve işlevlerini düzelmesi sağlanmadıkça yanlışlı sarı nokta kullanılır, bu dışarıdan şaşılık görünümü ile ortaya çıkar.
İnvers (ters) oklüzyon (kapatma): Şaşı göz kapatılarak yanılgılı satı nokta unutturulur.
Prizma uygulaması:
TEDAVİNİN SONUNA YANLIŞSIZ DÜZELENLER
.
İki gözle tek görme:(Binoküler görüş) Şaşı hasta iki gözle tek görmez. Daha çok kaymayan gözü kullanır. Bu durum öbür gözün görmesinin tembelleştirir.
Füzyon: Şaşılık temelde füzyon bozukluğudur. İki gözden gelen imgenin beyinde birleşmesi şaşılıkta bozulur. Göz tembelliğini düzeltmek içim sağlam gözün kapatılması füzyonu daha fazla bozar, şaşılığı artırır.
Eş vakitli algılama: (Simültane persepsiyon), Sağ ve sol gözden gelen manzaralar tıpkı anda algılanır. Şaşılıkta gözün bu özelliğinde bozulur.
Görüntü tamamlama: (Retinal korrespondans) Gözün yapısı nedeniyle birtakım alanlar görmez. İki göz birlikte bakarken birbirinin eksiklerini tamamlar ve kusursuz görme sağlanır. Şaşılıkta gözün bu özelliği bozulur.
3 boyutlu görme: İki gözün farklı alana bakması 3 boyutlu görmeyi de bozar.3 boyutlu görmemek birçok meslekte başarısız olmak demektir. Cerrahlık, sürücülük, pilotluk, sporculuk, garsonluk, diş hekimliği, terzilik… Şaşılıkta bozulan onlarca göz işlevi tertibe sokulduktan sonra idmanla 3 boyutlu görme antrenmanlarına başlanır.
Oryantasyon bozukluğu: Bulunduğu ortama ahenk bozuk yahut yetersizdir. Hasta bunun problemini çeker. Size bakarken gözü öteki yer olabilir. Bunun nedeni ekzantrik fiksasyondur. Kimi hastalar bunu telafi eder. Göz işlevleri çalışır hale gelince oryantasyon bozukluğu da düzelir.
GÜZELLEŞMEYİ NELER UZATIR?
İçe şaşılıkta erken davranıp işlev bozukluğu kas bozukluğuna geçmeden tedavi etmek kolay ve süratli bir uygulamadır.
*Şaşılığın fazla olması
*İki göz ortasındaki numara farkının çokluğu
*Kayan beğenilen astigmatın yüksek olması
*Göz tembelliği tedavisinin uzaması
*Çapraz şaşılığa dönmesi
ÖZETLE ŞAŞILIKTA DEĞERLİ KONULAR
*Mükemmellik: Şaşılık tedavisi kusursuz olmalıdır. İki kişi karşılaşınca göz göze gelirler. Şaşı kişi tedavi olsa da en dertli andır.
*Zamanlama: Erken davranılmalı, işlev bozukluğu kas bozukluğuna dönmemelidir.
*Okul başlamadan: Okul başlamadan şaşılık tedavisi bitmelidir. Okul demek çok yakın çalışma demek ve içe şaşılığı artırır.
*Çapraz şaşılığın eklenmesi: İçe şaşılıkta tedavide geç kalınırsa içe şaşılığa üst gerçek çapraz şaşılık eklenir ve kesinlikle ameliyat gerektirir.
*Göz tembelliği: Göz tembelliği en kıymetli mevzudur. Göz tembelliğinin düzelmesi şaşılıkta değerli düzelme sağlar.
*Görme sistemi : Göz tembelliği için sağlam gözü kapatmak görme sistemini bozar.
*Füzyon ve iki gözle tek görme : Şaşılık iki gözle tek görme bozukluğudur. Sağlam gözü kapatmak gözü teke indirir, füzyon bozukluğunu dolayısı ile şaşılığı artırır.
*Gözlüksüz ömür: Şaşılık tedavisi kadar ömür uzunluğu da gözlük takmamasını hedeflemek değerlidir.
*Tam ilaçlı muayene sonucunu gözlük olarak verme: İçe şaşılık artı gözlük sonucudur. Şaşılığı düzeltmek için ilaçlı gözlük ölçümünün verilmesi uygulaması yapılır. Bunu hastaya vereceği ıstıraplar;
Göz numarasının azalmasını önler.
Konverjansı bozar.
Ahenk gevşekliği yahut gecikmesine neden olur.
*Eksantrik fiksasyon düzeltilmezse tedavi uzar yahut ameliyat olsa da tekrar kayar. Manzara sarı nokta dışında, keskin görme hücrelerinin az olduğu farklı bir noktada odaklanır.
Astigmat : Astigmat önemli şaşılık, göz tembelliği ve şaşılık tedavisinin uzaması nedenidir. Manzara odaklama değil düzlemdir, gözlük de kâfi düzeltme sağlamaz. Astigmat antrenmanla düzeltilmelidir.
Ameliyat : Bozulan göz işlevleri çalışır hale getirilmediği için gözler tekrar kayar. Ameliyat gözü zedelemektir.
Egzersizle tedavi : Alternatif tedavi değil asıl tedavidir.
Göz hassas bir organdır. Lütfen ona bıçak değdirmeyin. Çok şaşılıklar ve verev (çapraz) şaşılıklara ameliyat gerekir. Bunların da sayısı epey azdır.
DR. SELİM HÜSREVOĞLU
Göz hastalıkları uzmanı
