ALLERJİ NEDİR?
Allerji; bedenimizin bağışıklık sisteminin etrafımızda bulunan ve ziyanlı olmayan birtakım unsurlara karşı aşırı formda ve olağandışı bir tepki vermesidir.
Bağışıklık sistemimiz etrafımızda bulunan ve bedenimize burun, nefes yolları, barsaklar ve deriden giren yabancı ve ziyanlı unsurlara karşı ömrü devam ettirmek için birtakım tepkilere neden olur. Bu tepkiyle bağışıklık sistemi hücreleri, ziyanlı unsurları ortadan kaldırır ayrıyeten bunların bedene girmelerini maniler. Allerjide ise bağışıklık sistemi bundan biraz farklı bir yolla ve beden için ziyanlı olmayan hususlara karşı çok bir tepki verir. Lakin bu bedene ziyan veren bir tepkidir.
Her ne kadar allerji denilince akla deride kaşıntı, burun akıntısı ve hapşırma gelse de allerjenin etkilediği organa nazaran bir çok allerjik hastalık bulunmaktadır. Bunların başında allerjik bronş astımı, allerjik burun ve göz nezlesi (saman nezlesi, bahar nezlesi ve tibbı ismiyle allerjik rinokonjoktivit), besin allerjisi, ilaç allerjisi, deri allerjisi (bebeklik egzeması, egzema ve tıbbi ismiyle atopik dermatit), hayvan allerjisi,, böcek allerjisi ve çalışılan ortamdaki hususlara karşı olan mesleksel allerjiler gelmektedir.
Allerjen nedir?
Çevremizde bulunan, bedenimizde allerjik tepki oluşturan unsurlara allerjen denir. Bu allerjenler genelde konut içi allerjenler ve mesken dışı allerjen olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu ayırımın nedeni allerjen tipine nazaran allerjik hastalığın tipinin ve bulgularının değişmesidir. Örneğin konut içi allerjenlerden meskenlerde en sık bulunanı konut tozu akarı denilen böcekciklerdir. Bu akarlar tüm yıl, dört mevsim boyunca allerjiye neden olurlar. Buna rağmen mesken dışı allerjenlere en uygun örnek ot, ağaç ve çiceklerin polenleri olup daha çok bahar mevsimlerinde allerjiye neden olurlar. Tabi ki besin, ilaç ve böcek üzere bu sınıflamaya tam girmeyen allerjenlerle de müsabaka değişik vakitlerde ve ortamlarda olabilir.
Kalıtım allerjiyi nasıl tesirler?
Bir çocuk şayet bir ebeveyni allerjikse %30 allerjik olma riski taşır. Şayet her iki ebeveyni de allerjikse allerji gelişme riski %60’dır. Bununla birlikte allerjiler ikinci jenerasyonda görülmeyebilir. Genetik yatkınlık ve etraftaki allerjenin bir ortaya gelmesi ile evvel bedende bebeklik periyodundan itibaren bir hassaslaşma oluşur. Bu hassaslık sonucu, bağışıklık sistemi olağanda bu hususa karşı salgılamaması gereken IgE isminde bir antikor salgılar. Bu antikor kan sirkülasyonu ile bedenin her tarafına dağılarak bağışıklık sistemi hücrelerine yapışır. Şayet allerjen bedene bir daha ulaşırsa çabucak onu tanır ve çok şiddetli bir tepki verir. Bu tepki esnasında bağışıklık sisteminden salgılanan binlerce husus allerjenin tesir yarattığı organda olağandışı şiddette bir allerjik yangı oluşturur ve hastalığın bulgularının çıkmasına neden olur. Bunlar; burunda hapşırma, burun akıntısı, burun kaşıntısı, gözlerde yanma sulanma ile görülen saman nezlesine, akciğerde bronşlarda ise hırıltılı nefes alıp verme, nefes darlığı ve koyu balgam çıkarma ile ortaya çıkan allerjik bronş astımına, deride ise kaşıntı, kızarıklık ve kuruluğa neden olan allerjik egzemaya, barsakda ise karın ağrısı, ishal, kusma ve barsaklar dışında bir çok bulguya neden olan besin allerjisine neden olurlar.
Allerjik hastalıklar nelerdir?
Astım, allerjik burun nezlesi ve sinüzit, allerjik göz nezlesi, burun polipleri, allerjik orta kulak iltihabı, ürtiker ve egzema üzere allerjik deri hastalıkları, besinlere bağlı allerjik tepkiler, çeşitli ilaç ve kimyasallar ile arı ve böcek sokmalarına bağlı allerjik tepkiler allerjik hastalıkların ortasında öncelikli olarak sayılması gerekenlerdir.
Allerjik bünyeli bir bireyde bu hastalıkların hepsi de bulunur mu?
Vücudun allerjenlere olan tepkisi belli organlara özel dağılım gösterir. Kimi bireylerde bu sayılan hastalıkların bir kaçı bir arada bulunabilirse de bu kural değildir.
Allerji teşhisi nasıl konur?
Allerjik hastalıklarla uyumlu yakınmaları olan şahıslarda ailede benzeri hastalığı olanların varlığı, şikayetlerin süreğen ve tekrarlayıcı olması, mevsimlere nazaran değişmesi, başka allerjik hastalıkların eşlik etmesi üzere hastanın hikayesinde tipik özellikler allerjik bir hastalığı telkin eder. Kanda özel E tipi antikorların araştırılması, allerjik cilt testleri ve hastalığın tipine nazaran değişen başka tetkiklerle kesin teşhis konulabilir.
Allerjik hastalıklar tehlikeli midir?
Sık görülmeleri, süreklilik göstermeleri, kişinin performansını yakından etkileyerek olağan ömrünü kısıtlamaları, iş gücü kaybı ve okul devamsızlığına yol açmaları ve anafilaksi, anjiyonörotik ödem üzere bazen ölümcül olabilen formlarının da bulunması nedeniyle allerjik hastalıklar çok değerli sıhhat problemleri ortasında yer almaktadır.
Allerjinin mevsimlerle ilgisi var mıdır?
Evet. Birtakım allerjenlerin yoğunluğu belli mevsimlerde artmaktadır. Başka kimileri ise her mevsimde sabit olarak bulunurlar. Polenler mevsimsel allerjinin en sık rastlanan nedenleridir. Lakin iklime bağlı olarak hava sıcaklığının ve göreceli nem oranının değişmesine paralel konut tozu akarları, küf mantarları üzere öteki havayla taşınan allerjenlerin yoğunluğu da değişmektedir. Nisan-Haziran ayları, atmosfer havasında polen yükünün en fazla arttığı aylardır. Bu mevsimde allerjik yapılı şahıslarda astım, saman nezlesi, göz nezlesi üzere allerjik hastalıklara bağlı yakınmalar ortaya çıkabilir yahut artar.
Allerji tedavi edilebilir mi?
Tedavi ile allerjik bünye değiştirilemez. Lakin, allerjik hastalıklar denetim altına alınabilir ve hastanın yakınmaları giderilip, olağan hayatına dönmesi sağlanabilir. Hastalığa bağlı olarak hayatın kısıtlanması önlenebilir.
Allerjik hastalıklardan tam şifa mümkün değil midir?
Mümkündür. Bazen bir müddet devam eden hastalık tablosu tedavi ile yahut zaten büsbütün ve bir daha geri dönmemek üzere düzelebilir. Fakat yakınmalar birçok defa devam etme yahut tekrarlama eğilimindedir.
Allerjik hastalıkların tedavisi nasıldır?
Tedavi bireye nazaran değişir. Öncelikle allerjiye neden olan unsur yahut hususlar belirlenmeli, hastalığın tipi, yükü, hasarı saptanıp uygun tedavi biçimi kararlaştırılıp başlanmalı, hasta yakın izlemede tutulup alınan yanıta nazaran tedavi değiştirilmelidir. Öncelikle korunma temeldir.
Erken teşhisin ehemmiyeti var mı?
Kuşkusuz. Hem hastanın hayatının olağana döndürülmesi, hastalıktan ötürü kayıplarının giderilmesi; hem de tehlikeli krizlerin ve tıpkı vakitte hastalığın ilerlemesinin önlenmesi için erken teşhis konarak tedaviye başlanması çok yerinde olur.
Aşı tedavisine dikkat!
Halk ortasında aşı tedavisi olarak bilinen immünoterapi sanıldığı üzere allerjik hastalıkların tedavisinde temel tedavi biçimi değildir. Yalnızca böcek sokmaları ve bazen de allerjik nezlede tesirli olabilen bir tedavi biçimidir. Birden fazla astım hastası için bu tedavi biçimi yanlışsız bir yaklaşım olarak kabul edilmez. Bir çok gelişmiş ülkede astım tedavisinde kullanılmamaktadır. Birebir vakitte, ölümcül olabilen riskler taşır. Üstelik aktifliği de ispatlanmış değildir. Tesir sistemi da bilinmez. Gerekli birçok şarta uyan çok az sayıda hastaya asıl tedaviler uygulandıktan sonra, bütün riskler göz önüne alınarak, bu işin uzmanı olan kişi kontrolünde ve acil durumda yaşama geri döndürmeye yönelik müdahalenin yapılabileceği her türlü donanım ve ekipmana sahip bir ünitede aşı tedavisi uygulanabilir. Ama maalesef yanlış lanse edildiğinden ve suiistimale açık olduğundan bu tedavi gereğinden sık olarak uygulanmaktadır. Yıllarca düzgünleşme ümidiyle aşı olmaya devam eden hastalar vardır. Aşı tedavisi; kabul edilebilir dozlarda ilaç tedavilerinden kâfi oranda yarar görmeyen; şikâyetleri yılboyu devam eden, ilaçları çeşitli nedenlerle kullanamayan ya da ilaçlara bağlı yan tesirlerin gözlendiği ve aşı uygulanmasına pürüz rastgele öbür bir sıhhat sorunu olmayan hastalara uygulanabilen bir tedavidir. Aşının emniyetli ve başarılı olması için, aşı tedavisine kararının verilmesi, tedavinin planlanması ve sürdürülmesi kesinlikle bu hususta eğitim görmüş Allerji Hastalıkları Uzmanı tarafından yapılmalıdır.
