Akıllı İlaç Nedir?

Geleneksel kanser tedavileri sırasında uygulanan ilaçlar, kanserli ve sağlıklı hücreleri birbirinden ayıramadığı için, çok sayıda sağlıklı hücrelere de ziyan verip yok edilebilir. Bu da hastanın kan kıymetlerinde düşmelere, kansızlığa, yorgunluğa, fırsatçı enfeksiyonlara, kanama bozukluklarına, saç dökülmesine, ciltte döküntülere, ağız içi aftlara, hudut sistemini etkileyerek his kayıplarına, görme ve işitme bozukluklarına, üreme organlarındaki hücrelerde ziyan verip kısırlığa, uzun yıllar sonra ikincil kanser gelişme riskinde artış üzere daha birçok yan tesire neden olabilmektedir. Akıllı ilaçların birden fazla, tümör hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar/bozulmalar sonucunda hücrenin denetim dışı büyümesine ve yayılmasına yardımcı olan spesifik proteinlere direkt müdahale ederek, hastaların tedavi sürecindeki daha tesirli sonuçlar almasına, bunun yanında sağlıklı hücrelere daha az etkilemesi sonucunda klasik formüllere kıyasla çok az yan tesir oluşturması sonucunda hayat kalitesinde artış sağlar.

Akıllı ilaçlar genel olarak; monoklonal antikorlar ve küçük moleküllü ilaçlar olmak üzere iki kategoride sınıflandırılır. Monoklonal antikorlar tümör hücre yüzeyinde bulunan spesifik reseptör/algaçlara bağlanarak, onların fonksiyonlarını bozup yok edilmelerini sağlayarak tesir gösterirler. Küçük molekül yüklü ilaçlar ise tümör hücre içindeki bozulmuş sinyal/haberleşme sistemine tesir ederek fonksiyon yaparlar.

Akıllı İlaç Çeşitleri ve Tesir Düzenekleri Nelerdir?

Akıllı ilaçlar, farklı kanser tiplerine ve hastalığın evresine nazaran kullanılan, tesir düzenekleri farklılıklar gösteren ilaçlardır. Bunlar;

Anjiyogenez/Damar üretimi inhibitörleri/baskılayaıcıları: Bu inhibitörler, kanser hücrelerini besleyen yeni kan damarı oluşumunu önlemeye yardımcı olur. Böylelikle yeni damar oluşumu olmaması sonucunda tümör hücreleri beslenemeyip büyümesi durur ve ölür.

Monoklonal antikorlar: Bu ilaçlar farklı hallerde tesir gösterir. Bunlardan birkaçına değinmek gerekirse; tümör hücre yüzeyindeki spesifik reseptörlere bağlanıp, hücre içine dada az büyüme sinyali girişi sağlayarak, ayrıyeten özel olarak üretilmiş (ADC: Antikor ilaç konjugatı) bağlı bulunduğu ilaçları tümör hücre içine alınması sağlayıp bir turuva atı üzere hücre içinde tesir ederek ve immün sistem hücreleri tarafından daha fazla tanınmasını yol açıp yok edilmesi için tümör hücresini işaretleyerek tesir ederler.

İmmünoterapi: Bu tedavi, tümör hücrelerinin immün sistem hücreleri tarafından daha görünür hale getirilmesi ve ayrıyeten immün sistem hücrelerinin aktivasyonunu sağlayarak tesir gösteren ilaçlardır.

Tirozin kinaz inhibitörleri: Bunlar, kanserin büyümesine yardımcı olan tirozin kinaz ismi verilen spesifik proteinleri bloke eder. Akciğer kanseri, böbrek kanseri ve kronik miyeloid lösemi tedavisinde kullanılabilir.

Proteazom inhibitörleri: Bu tip inhibitörler, hücrelerdeki proteinlerin parçalanmasını sağlayan spesifik bir enzimi bloke eder ve kanser hücrelerini öldürmeye yardımcı olur. Ekseriyetle multipl miyelom tedavisinde kullanılır.

Hormon tedavileri: Bunlar, bedenin hormon üretmesini engelleyerek yada hormon resptörlerine tesir ederek, hormona hassas tümörlerin büyümelerini yavaşlatmak ve durdurmak gayesiyle kullanılır. Hormonla alakalı özelikle göğüs kanseri ve prostat kanserinin tedavisinde sıklıkla tercih edilir.

Apoptoz indükleyicileri: Bunlar, kanser hücrelerinin apoptoz ismi verilen denetimli bir hücre mevti sürecine girmesine neden olur. Kanser hücreleri bu indükleyicilerden kaçınır. İlaç ise bedenin uzaklaştırması için bu hücreleri gaye göstererek tesir eder.

Gen ekspresyonu modülatörleri: Bunlar, gen ekspresyonunun denetiminde rol oynayan proteinlerin işlevini değiştirir. Kimi kanserler genlerin yanlış olmasından kaynaklanır. Modülatörler bunda rol oynayan proteinleri etkileyerek problemli genleri tespit eder.

Akıllı İlaç Hangi Kanser Çeşitlerinde Kullanılır?

Geleneksel kanser tedavisinde sıklıkla hastalara tümörün kaynaklandığı organa nazaran tıpkı ilaçlar verilir. Bununla birlikte kanserin özellikleri hastaya ve kanser tipine nazaran farklılık gösterebilir. Bu durum kanserin genetik yapısı üzerine araştırmalar yapılmasını ve bu çalışmalara nazaran ilaç kullanılmasını gerektirir. Daha sonra şahsa özel ilaçlar seçilerek hastalara verilir. Genel olarak bireye özel kanser tedavisi uygulamalarında kullanılan ilaçlar, akıllı ilaçlar olarak tanımlanır.

Aşağıdaki kanser tiplerinin tedavisinde akıllı ilaçlardan yararlanılabilir:

-Meme kanseri

-Akciğer kanseri

-Kolorektal kanser

-Prostat kanseri

-Mesane kanseri

-Böbrek kanseri

-Mide kanseri

-Melanom

-Yumurtalık kanseri

-Tiroid Kanseri

-Lösemi ve lenfoma

-Yumuşak doku sarkomu

Kişiye Özel Tedavide Akıllı İlaç Kullanımının Kararlaştırılması ve Uygulanması Nasıl Yapılır?

Kişiye özel kanser tedavisinde uygulanacak tedavi seçiminin belirlenmesinde, hastadan alınan tümör doku örneğinden yahut kan örneğinden yararlanılır. Örneklerin patolojik yahut genetik laboratuvarlarında incelenmesi sonucunda uygun akıllı ilaç tedavisi belirlenir. Bunun yanında hekimin akıllı ilaç tedavi seçiminde hastanın yaşı, tam kan sayımı, biyokimya sonuçları, organ işlevleri, yandaş hastalıklarının varlığı üzere birçok etken tesirli olur.

Tedavi sırasında kullanılan spesifik akıllı ilaçlar, aşağıdaki formlarda hastalara verilebilir:

İntravenöz tedavi (IV): Bu prosedürde ilaç, bir kateter aracılığıyla direkt kan dolanımına verilir. Birkaç dakika yahut birkaç saat sürebilen infüzyon uygulamalarından biri seçilebilir. Her uygulamada damar yolu açılmaması için hastalara venöz kateter takılabilir.

Oral: Kimi akıllı ilaçlar; bir hap, kapsül ya da sıvı formunda olabilir ve öbür ilaçlar üzere ağızdan alınabilir. İlacın kullanılacağı vakit, kullanım mühleti ve dozajı doktor tarafından planlanır.

Akıllı İlaç Yan Tesirleri Nelerdir?

Akıllı ilaç tedavisine farklı karşılıklar verilebilir. Kimi şahıslar amaca yönelik tedavi nedeniyle rastgele bir yan tesir yaşamazken kimileri daha şiddetli bir tepki gösterebilir.

Akıllı ilaç tedavisinde görülen birtakım yan tesirler şunlarıdır:

-Kan kıymetlerinde azalma

-Kuru cilt

-Yüksek tansiyon

-Döküntü

-Şişme

-İshal

-Kabızlık

-Karaciğer işlev bozuklukları

-Kalp sorunları

-Yaraların güzelleşmesi ve kanın pıhtılaşması ile ilgili sorunlar

-Tırnak değişiklikleri

-Saç renginde değişiklikler

-Yorgunluk

-Baş ağrısı

-Nefes almada zorluk

-Öksürme

-Alerjik reaksiyonlar

-Mide bulantısı ve kusma hissi